Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου, Σωτήρης Ριζάς (επιμέλεια)
1821, Από την επανάσταση στο κράτος

εκδ. Παπαδόπουλος, 2021, σελ.: 440, τιμή: 22,00 €

Στους δύο αιώνες από την Ελληνική Επανάσταση η Ελλάδα μετέβαλε αρκετές φορές προτεραιότητες, όχι όμως τους βασικούς προσανατολισμούς, τους οποίους δοκίμασε επανειλημμένως στην πράξη μέχρι να διαμορφωθεί ο σύγχρονος ευρωπαϊκός χάρτης στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στα πρώτα εκατό χρόνια από την Επανάσταση μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οργάνωσε και επέκτεινε το κράτος που προέκυψε από την Παλιγγενεσία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή άλλαξε ριζικά η δημογραφία και η κοινωνία της. Αναπροσαρμόστηκε στη νέα διεθνή ισορροπία που εγκαθιδρύθηκε μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων.

Μέχρι να πολεμήσει η Ελλάδα στους Βαλκανικούς και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων δίπλα στις Μεγάλες Δυνάμεις που είχαν εγγυηθεί την εξαρτημένη ανεξαρτησία της το 1830, πραγματοποίησε μεγάλους εσωτερικούς μετασχηματισμούς. Η εδαφική επέκταση μέσω της ενσωμάτωσης ολοκλήρου του έθνους, που από το 1844 κωδικοποιήθηκε ως «Μεγάλη Ιδέα», συνδέθηκε άρρηκτα με την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, το διαδεδομένο ερμηνευτικό σχήμα ότι η Μεγάλη Ιδέα υπέταξε όλες τις άλλες πολιτικές φαντάζει παρωχημένο. Οι πενιχρές οικονομικές και στρατιωτικές δυνατότητες του ελληνικού κράτους σε σύγκριση με την ισχύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έδωσαν επίσης ώθηση στην ανάπτυξη μια στιβαρής και ευέλικτης εξωτερικής πολιτικής.

Στα δώδεκα επιμέρους κεφάλαια των ενοτήτων-πτυχών του συλλογικού βιβλίου, γνωστοί ιστορικοί  (Κώστας Π. Κωστής, Σωτήρης Ριζάς, Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου, Αδαμάντιος Συρμαλόγλου, Μιχάλης Ψαλιδόπουλος, Δημήτρης Μαλέσης, Γιώργος Καλπαδάκης, Μανόλης Κούμας, Θανάσης Χρήστου, Ελπίδα Βόγλη, Νικόλαος Α. Αναστασόπουλος, Θανάσης Μπαρλαγιάννης), αναλύουν τι επέτυχε η Ελληνική Επανάσταση του 1821 με βάση τις δυνατότητες της εποχής αλλά και τις επιδιώξεις των Ελλήνων, τους στόχους που πραγματώθηκαν και τις προσδοκίες που διαψεύστηκαν. Επιδιώκουν να δουν «τους στόχους και τις πραγματικότητες της προεπαναστατικής και επαναστατικής Ελλάδας όπως και τις αλλαγές στις οποίες προσαρμόστηκαν οι Έλληνες ώστε να μείνουν σταθεροί στις βασικές “εθνικές” επιδιώξεις: ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, εθνική ολοκλήρωση, “εξευρωπαϊσμός”.

Χρονικά, εκτείνεται στα 100 χρόνια που χωρίζουν την Επανάσταση από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον τερματισμό της Μεγάλης Ιδέας, διάστημα που προσφέρεται για την αποτίμηση, αλλά παραμένει «θολό» στη συλλογική μνήμη και στην ιστοριογραφία. Φιλοτεχνούν το πρόσωπο της Ελλάδας, προσκομίζοντας πολλά νέα στοιχεία, από τρεις οπτικές γωνίες: κράτος-θεσμοί, στρατός-ιδεολογία-εξωτερική πολιτική, κοινωνία-ταυτότητα. Η ελληνική περίπτωση αναδεικνύεται σαν οργανικό μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας και ξεχωριστό συνάμα. Στα κεφάλαια του βιβλίου ζωντανεύουν θέματα όπως η ταυτότητα του κράτους και η τοπική εφαρμογή του κοινοβουλευτισμού, η αποστασιοποίηση από τη βαλκανική ταυτότητα και η έννοια του Έλληνα, ο στρατός και η Μεγάλη Ιδέα, η φορολογία ως μέσο δημιουργίας εθνικής οικονομίας, η διαμόρφωση της ηγεσίας, η επιρροή των Μεγάλων Δυνάμεων, η αποστολή του πανεπιστημίου, οι στόχοι του συστήματος υγείας και η οργάνωση της εσωτερικής ασφάλειας.

Εξαιρετικά πρωτότυπο στη σύνθεσή του το βιβλίο οδηγεί τον αναγνώστη να αντιληφθεί μια Ελλάδα λιγότερο οικεία, αλλά απαραίτητη ώστε να κατανοήσει τόσο την Επανάσταση, όσο και το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Πρόκειται για ένα βιβλίο διαφορετικής αντίληψης όσων εκδόθηκαν το 2021.

Τεύχος 649 (Ιούλιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>