Η μικρασιατική τραγωδία θεωρείται από τις μεγαλύτερες, αν όχι η μεγαλύτερη, συμφορά του ελληνισμού διαχρονικά. Με τη Συνθήκη της Λωζάνης και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών, ο ελληνισμός της Ανατολής εξαφανίστηκε ύστερα από δύο χιλιάδες χρόνια και περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες ήρθαν υπό άθλιες συνθήκες στην Ελλάδα. Το σχεδόν χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος έπρεπε τάχιστα να στεγάσει και να περιθάλψει αυτόν τον τεράστιο πληθυσμό.

Με τον όρο Μικρασιατική Καταστροφή περιγράφεται περισσότερο η τελευταία φάση της μικρασιατικής εκστρατείας, δηλαδή το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1918-1922, η φυγή της ελληνικής διοίκησης από την Τουρκία , όπως και η σχεδόν άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου και η γενικευμένη πλέον εκδίωξη μεγάλου μέρους του ελληνικού και χριστιανικού πληθυσμού από τη Μικρά Ασία, που είχε όμως ξεκινήσει πολύ νωρίτερα  και είχε διακοπεί με την ανακωχή του Μούδρου.

Η μικρασιατική τραγωδία έθεσε αναμφισβήτητα ένα νέο κοινωνικό, ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο στη λειτουργία των θεσμών και ανέδειξε την ανάγκη για μία ριζική αλλαγή στα πολιτικά πράγματα της χώρας.

Το 1922 επικρατούσαν έντονα αισθήματα απογοήτευσης και ταυτόχρονα οργής. Κοινή ήταν η γνώμη ότι η ελληνική προσπάθεια να πάρει σάρκα και οστά η Μεγάλη Ιδέα είχε προδοθεί. Όχι μόνο από το εξωτερικό, από τους άλλοτε φίλους και συμμάχους μας, αλλά και από το εσωτερικό. Η εντύπωση αυτή δεν ήταν πρωτόγνωρη, καθώς είχε επικρατήσει ήδη από τα πρώτα χρόνια του Εθνικού Διχασμού. Ο διχασμός είχε εμφανιστεί στο μέσο εθνικών εξελίξεων και είχε διαποτίσει τους πάντες, με αποτέλεσμα σε όλους τους φορείς χειρισμού των εθνικών υποθέσεων, πολιτικούς, στρατιωτικούς ή διπλωμάτες, να αποδίδεται δόλος και πρόθεση εξυπηρέτησης των ξένων συμφερόντων. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που οι μεν κατηγορούσαν τους δε για προδοσία.
Έτσι, το φυσικότερο τις μέρες εκείνες για όσους αισθάνονταν την εθνική αγωνία ήταν να την προσωποποιούν με κατηγορίες κατά των αντιπάλων τους –  εν προκειμένω όσων είχαν χειριστεί τις κρατικές υποθέσεις χωρίς επιτυχία, όπως αποδείκνυε η έκβαση της μικρασιατικής εκστρατείας. Τα θλιβερά επακόλουθα αναζητούσαν εξιλαστήρια θύματα. Ταυτόχρονα αναζητούσαν κάθαρση, νέα πρόσωπα, νέες ευκαιρίες. Και, βεβαίως, η πραγματικότητα απαιτούσε ψυχραιμία και ορθολογιστικές λύσεις.

Το 1922, μέσα στην τρομακτική εμπειρία της Μικρασιατικής Καταστροφής, ένα στρατιωτικό κίνημα ήρθε να ανατρέψει την κυβέρνηση Νικόλαου Τριανταφυλλάκου. Δεν ήταν παρά ένα ξέσπασμα για ικανοποίηση του εθνικού αιτήματος αλλαγής κατά τις κρίσιμες στιγμές που ακολούθησαν. Επικεφαλής της πρωτοβουλίας αυτής βρέθηκαν οι συνταγματάρχες Στυλιανός Γονατάς, Νικόλαος Πλαστήρας και ο αντιπλοίαρχος Δημήτριος Φωκάς. Έως τότε ο Γονατάς ήταν βασιλικός και ο Πλαστήρας βενιζελικός, αλλά στη συνέχεια και οι δύο πολιτεύτηκαν στους κόλπους του Κόμματος των Φιλελευθέρων, ακολουθώντας συνταυτισμένη πολιτική πορεία τουλάχιστον μέχρι το τέλος της Κατοχής.

Η παρουσία τους στην ηγεσία της επανάστασης ήταν ένα γεγονός που περιόρισε τους κλυδωνισμούς που θα μπορούσαν να σημειωθούν. Ωστόσο σημειώθηκαν ακρότητες, αυθαιρεσίες, απόπειρες προβολής προσωπικών ματαιοδοξιών. Έγιναν ζυμώσεις ανάμεσα σε ακραία και σε μετριοπαθή στοιχεία και κατέληξαν σε υπερβολές.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 649 (Ιούλιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>