Η περιοχή του νότιου Καυκάσου, γνωστή και ως Τρανσκαυκασία ή Υπερκαυκασία, αποτελεί για χιλιετίες το σταυροδρόμι διαφόρων πολιτισμών, αλλά και εθνοθρησκευτικών ανταγωνισμών. Στο όριο μεταξύ της Ευρώπης και της Ανατολής, ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Κασπία, δεκάδες λαοί έχουν ζήσει και έχουν συνυπάρξει αρμονικά για χιλιετίες. Περιοχή με πλούσια Ιστορία, όπου συναντήθηκαν αυτοκρατορίες και αναδύθηκε πλήθος εθνικών κινημάτων, είχε παραδοσιακά διάφορες εθνοτικές συγκρούσεις τοπικού χαρακτήρα, εκ των οποίων οι περισσότερες χρησιμοποιήθηκαν από τρίτους για ευρύτερες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις.

Αυτό ήταν κάτι που από νωρίς συνειδητοποίησε η Σοβιετική Ένωση. Στην προσπάθειά της να εφαρμόσει την «Αρχή της Αυτοδιάθεσης των Εθνοτήτων» και παράλληλα να διαμορφώσει μια συνεκτική ομοσπονδία, βρέθηκε αντιμέτωπη με την περίπλοκη εθνολογική σύνθεση της περιοχής και τους εξτρεμιστικούς πυρήνες, που έδρευαν εκεί. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι ποτέ δεν επιτεύχθηκε η διαμόρφωση μιας κοινής Σοβιετικής Δημοκρατίας σε όλη την Υπερκαυκασία (Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν), καθώς απέτυχε και η προσπάθεια σύστασης ενός πολιτειακού σχηματισμού, συνδυάζοντας τις επιταγές της Μόσχας με αυτές των τοπικών, αλλά ισχυρών μειονοτήτων.

Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ έδωσε νέα διάσταση και δυναμική σε αυτές τις εστίες έντασης. Η μετατροπή των εσωτερικών ομόσπονδων συνόρων σε διεθνή σύνορα ανεξάρτητων κρατών δεν αντιστοιχούσε πάντα και στην εθνολογική οριοθέτηση των περιοχών αυτών. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στη γειτονική Γιουγκοσλαβία, όπου η υπόθεση του Κοσσυφοπεδίου παραμένει μία βραδυφλεγής βόμβα έως σήμερα.

Η πρόσφατη σύγκρουση για το Ναγκόρνο Καραμπάχ έχει τις ρίζες της στον τρόπο που αρμενικοί πληθυσμοί βρέθηκαν στο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν, όπως αντιστοίχως και αζέρικοι σε περιοχές της σημερινής Αρμενίας. Το ζήτημα αυτό έλαβε μεγάλες διαστάσεις στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980, όταν δηλαδή η κατάρρευση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού ήταν προ των πυλών. Όποτε η Μόσχα αντιμετώπιζε προβλήματα εσωστρέφειας, προτιμούσε να επαναφέρει το ζήτημα για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλάζοντας ουσιαστικά την πολιτική ατζέντα της επικαιρότητας. Την περίοδο της Περεστρόικα και στο πλαίσιο εκδημοκρατισμού της χώρας, το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ επανήλθε στο προσκήνιο. Το πρόβλημα δεν λύθηκε, αλλά επικράτησε μία πολυετής ειρήνη, αν και ήταν ιδιαίτερα εύθραυστη. Άλλωστε η Ρωσία ήταν παραδοσιακά φίλη της Αρμενίας, οπότε η προσβολή της αρμενικής επικράτειας από κάποιον επίδοξο διεκδικητή δεν ήταν εύκολη υπόθεση.

Το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ παραμένει σε «εκκρεμότητα» και καμία από τις προτεινόμενες λύσεις δεν θα γίνει εύκολα δεχτή, γιατί θα θεωρηθεί ως «εθνική ήττα» από την υποχωρούσα πλευρά. Άλλωστε, αυτή είναι μία κατάσταση που εμπλέκει όλους τους άμεσα ισχυρούς γείτονες της Αρμενίας, όπως άλλωστε πάντοτε συμβαίνει σε περιοχές σπουδαίας γεωστρατηγικής σημασίας και με πλούσιο υπέδαφος.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 636 (Ιούνιος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>