Επικαιρότητα & Ιστορία – Τεύχος 632

Επικαιρότητα & Ιστορία

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΓΚΟΣ

“Επικαιρότητα & Ιστορία”: Τα πρώτα δέκα χρόνια είναι δύσκολα…

Δέκα χρόνια και 120 “εκδόσεις” συμπληρώνονται στο τεύχος αυτό από την πρώτη “εμφάνιση” της στήλης, τον Μάρτιο του 2011. Όπως γνωρίζουν οι συστηματικοί αναγνώστες του περιοδικού, η στήλη παρουσιάζει ειδήσεις για νέα στοιχεία που ανακύπτουν από την επιστημονική έρευνα στο πεδίο της Ιστορίας.

Όμως, τι είναι Ιστορία; Πού βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα «γεγονότα του παρελθόντος» και τα «ιστορικά γεγονότα»; Μήπως, εντέλει, «δεν υπάρχουν γεγονότα, μόνο ερμηνείες», όπως παρατηρούσε ο Νίτσε;

Είναι αλήθεια πως η Ιστορία δεν είναι «γραμμένη στην πέτρα», αντίθετα υπόκειται σε διαρκή αναστοχασμό και επανεξέταση, καθώς τα γεγονότα επιστρέφουν συνεχώς με όλο το ειδικό βάρος τους. Η επιστήμη της Ιστορίας, αλλά και “γειτονικά” επιστημονικά πεδία (αρχαιολογία, ανθρωπολογία, βιολογία κ.λπ.), σκάβουν συνεχώς σε όλο και βαθύτερα υποστρώματα, ανασύροντας ευρήματα που συχνά μας εκπλήσσουν και μας οδηγούν στην ολική ή μερική αναθεώρηση των αντιλήψεων (ή και των πεποιθήσεών) μας για το παρελθόν. Η “Επικαιρότητα & Ιστορία” εστιάζει σε αυτήν ακριβώς τη ρωγμή του χρόνου, από την οποία αναδύεται ένα νέο άρωμα για τις “παλιές ιστορίες”, και το κάνει με τα δημοσιογραφικά εργαλεία της καταγραφής και της έρευνας, στη βάση των νέων επιστημονικών πορισμάτων.

Κοντολογίς, αφού δεν μπορούμε να αλλάξουμε το μέλλον (καθώς δεν έχει συντελεστεί ακόμα), ας ξανακοιτάξουμε με τόλμη το παρελθόν…

Η παλαιότερη γυναικολογική θεραπεία στην Ιστορία

Το παλαιότερο ίχνος αποδεδειγμένης γυναικολογικής θεραπείας στην ανθρώπινη ιστορία εντόπισαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Γρανάδας και το Πανεπιστήμιο της Χαέν (Ισπανία) στο Ασουάν (Αίγυπτος) εξετάζοντας τη μούμια ενήλικης γυναίκας που είχε βρεθεί στη δυτική όχθη του Νείλου (περιοχή Qubbet el-Hawa) το 2017.

Σύμφωνα με τη ραδιοχρονολόγηση που έγινε στον σκελετό, η γυναίκα αυτή, η οποία ονομαζόταν Sattjeni A. και ανήκε σε ανώτερη κοινωνική βαθμίδα, πέθανε μεταξύ του 1878 και του 1797 π.Χ. Οι μέθοδοι μουμιοποίησης αυτής της περιόδου στο Qubbet el-Hawa δεν εξασφάλιζαν τη διατήρηση των μαλακών ιστών, με αποτέλεσμα τα λείψανα της γυναίκας σταδιακά να σκελετοποιηθούν. Η οστεολογική εξέτασή τους διαπίστωσε κάταγμα στη λεκάνη, ίσως από πτώση, αρκετά σοβαρό ώστε να της προκαλέσει μεγάλο πόνο και στειρότητα. Ακόμα, τοποθετημένο ανάμεσα στα πόδια της βρέθηκε ένα ημισφαιρικό ποτήρι με καμένα υπολείμματα οργανικού υλικού, μια γυναικολογική θεραπεία μέσω υποκαπνισμού που περιγράφεται διεξοδικά σε πάπυρο της ίδιας περιόδου (12η Δυναστεία).

Όπως εξηγούν οι επιστήμονες σε σχετική μελέτη τους, που δημοσιεύεται στο κορυφαίο επιστημονικό αιγυπτιολογικό περιοδικό Zeitschrift für Ägyptische Spracheund Altertumskunde (τόμος 147, τχ. 2), «το πλέον ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της ανακάλυψης είναι το γεγονός ότι, μολονότι η θεραπεία με υποκαπνισμό περιγράφεται στον πάπυρο, μέχρι τώρα δεν είχαμε απτά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι αυτή εφαρμοζόταν».

Κράνος αρχαίου Έλληνα πολεμιστή ανακαλύφθηκε στην Κροατία

Μια αρχαία ελληνική ορειχάλκινη περικεφαλαία, που χρησιμοποιούταν ευρύτατα στον ελληνικό χώρο και ειδικότερα στην Πελοπόννησο κατά τον 8ο και 7ο αιώνα π.Χ., ανακάλυψαν σε τάφο μέσα σε βράχο στη Νότια Δαλματία (Κροατία) αρχαιολόγοι του Πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ, σε συνεργασία με ειδικούς πραγματογνώμονες από το Μουσείο του Ντουμπρόβνικ. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο τάφος ανήκε σε υψηλόβαθμο Έλληνα πολεμιστή και για τον λόγο αυτόν ενταφιάστηκε με το κράνος του, που είναι το μόνο που διασώθηκε. Ο τάφος είχε μήκος 2,7 μέτρα και πλάτος σχεδόν 2 μ., ενώ ό άντρας ήταν θαμμένος στον άξονα ανατολής-δύσης, δηλαδή η ταφή του πραγματοποιήθηκε με τελετουργικό τρόπο.

Το χαρακτηριστικό αυτό κράνος ονομάζεται εσφαλμένα «ιλλυρικό», καθώς ο συγκεκριμένος τύπος χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τους Έλληνες, τους Ετρούσκους και τους Σκύθες για να υιοθετηθεί κατόπιν από τους Ιλλυριούς. Τα συγκεκριμένα κράνη είχαν ευρεία χρήση στους Περσικούς Πολέμους, όμως αργότερα και πάντως έως τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. έπαψαν να χρησιμοποιούνται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, ενώ η χρήση τους συνεχίστηκε στην Ιλλυρία για ακόμα έναν αιώνα.

Εκτός από την περικεφαλαία, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν επίσης σημαντικό αριθμό από όπλα και διακοσμητικά αντικείμενα, όλα ελληνικής προέλευσης, καθώς και τον σκελετό μίας γυναίκας που είχε ταφεί με ένα χάλκινο βραχιόλι στον καρπό της.

Οι σημειώσεις του Νεύτωνα

Σημαντικές σημειώσεις του Ισαάκ Νεύτωνα (1642-1726), στις οποίες ο κορυφαίος επιστήμονας επιχειρούσε να «αποκωδικοποιήσει» τους μυστικούς κώδικες που θεωρούσε ότι έκρυβαν οι διαστάσεις της Μεγάλης Πυραμίδας στην Αίγυπτο, ήρθαν ξανά στην επικαιρότητα καθώς πωλήθηκαν σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s έναντι 380.000 λιρών. Οι σημειώσεις αυτές, που εκτιμάται ότι γράφτηκαν κατά τη δεκαετία του 1680, καταστράφηκαν εν μέρει όταν, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, ο σκύλος του ανέβηκε στο τραπέζι όπου δούλευε και έριξε το κερί, με αποτέλεσμα τα χαρτιά να καούν.

Στις σημειώσεις καταγράφεται η προσπάθεια του Νεύτωνα να συγκρίνει τις εξωτερικές διαστάσεις της Πυραμίδας, τα μήκη των σηράγγων και τα ύψη των θαλάμων της προκειμένου να αποδείξει ότι είχαν υπολογιστεί στη βάση μιας κοινής μονάδας μέτρησης, που ονομαζόταν «βασιλικός πήχυς». Πίστευε ότι κάποιες γνώσεις των αρχαίων Αιγυπτίων είχαν έκτοτε χαθεί και πίστευε ότι ο ακριβής υπολογισμός του «βασιλικού πήχυ» θα του επέτρεπε να μετρήσει αξιόπιστα την περιφέρεια της Γης, ώστε να είναι σε θέση να αποδείξει κατόπιν τη θεωρία της βαρύτητας σε ολόκληρη την υδρόγειο.

Ο Νεύτωνας δεν δημοσίευσε ποτέ τις απόκρυφες σπουδές του εν ζωή, με το μέγεθος του σχετικού ενδιαφέροντός του να γίνεται αντιληπτό μόνο μετά την πώληση των εγγράφων του από τον Κόμη του Πόρτσμουθ, το 1936.

Ανακαλύψτε περισσότερα στο Τεύχος 632 Φεβρουάριος 2020>>