Οι σχέσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου με τους σοσιαλιστικούς πυρήνες είχαν δοκιμαστεί ήδη σοβαρά από την εποχή του Εθνικού Διχασμού. Η συνεργασία των ριζοσπαστικών σοσιαλιστικών οργανώσεων με τη μοναρχική παράταξη και η συμμαχία τους με τον Δημήτριο Γούναρη στις εκλογές του 1915, με βάση την οποία εξέλεξαν δύο βουλευτές, τη στιγμή που ο Βενιζέλος είχε αποδυθεί σε έναν σκληρό αγώνα κατά του μοναρχικού απολυταρχισμού, ήταν αφύσικη. Μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι λόγοι της αντιπαράθεσης των δύο πλευρών εξέλιπαν και το 1918 ο Βενιζέλος αντιμετώπισε θετικά την ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΕΚΕ), που μετά από δύο χρόνια μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ). Στη συνέχεια ζήτησε τη συμπαράσταση του ΣΕΚΕ στις εδαφικές διεκδικήσεις της χώρας, και ιδιαίτερα στην ενσωμάτωση της ανατολικής Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος. Όμως η συμμετοχή της Ελλάδας στην εκστρατεία εναντίον των μπολσεβίκων στην Ουκρανία και η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη οδήγησαν σε οριστική ρήξη. Το ΣΕΚΕ κατήγγειλε ως ιμπεριαλιστική τη μικρασιατική εκστρατεία και εξαπέλυσε τη δική του εκστρατεία προπαγάνδας προκειμένου να επηρεαστούν οι στρατιώτες στο μέτωπο.

Το 1924 το ΚΚΕ, στο έκτακτο συνέδριό του, υποχωρώντας στις πιέσεις του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος, υιοθέτησε τη γραμμή για «ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη». Όταν το 1928 ο Βενιζέλος επέστρεψε στην εξουσία, η απόφαση του ΚΚΕ για το Μακεδονικό παρέμενε αμετάβλητη. Ταυτόχρονα, το κόμμα επικέντρωνε το ενδιαφέρον του στους χώρους δουλειάς. Οι απεργίες που ξεσπούσαν σχεδόν καθημερινά και οι μαχητικές διαδηλώσεις δημιουργούσαν κλίμα έντασης, προξενώντας ανασφάλεια και στο κυβερνητικό στρατόπεδο.
Ο Βενιζέλος έκρινε ότι μία από τις προϋποθέσεις της ανασυγκρότησης της χώρας ήταν η εδραίωση ενός κλίματος ασφάλειας. Τον Δεκέμβριο του 1928 κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», με συντάκτη τον ακραίων απόψεων υπουργό Εσωτερικών Κωνσταντίνο Ζαβιτζιάνο. Ωστόσο μετά τις έντονες αντιδράσεις προβεβλημένων στελεχών της βενιζελικής παράταξης ο Βενιζέλος αποστασιοποιήθηκε ελαφρώς από τις θέσεις του Ζαβιτζιάνου. Στον νόμο που άρχισε να εφαρμόζεται από τον Ιούλιο του 1929 οριζόταν ότι όποιος επιδίωκε ή προπαγάνδιζε την εφαρμογή ιδεών που αποσκοπούσαν στη βίαιη ανατροπή του «κρατούντος κοινωνικού συστήματος» ή την απόσπαση μέρους της επικράτειας, τιμωρούνταν με φυλάκιση έξι μηνών. Το 1931 στο πεδίο εφαρμογής του «ιδιώνυμου», εκτός από τους κομμουνιστές που εξακολουθούσαν να τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας της Μακεδονίας και της Θράκης, περιελήφθησαν εχθροί του καθεστώτος και οι νοσταλγοί της βασιλείας. Ο όρος «ιδιώνυμο» από το 1929 απέκτησε πολιτική σημασία και σήμανε κάθε κατασταλτικό μέτρο που εφαρμόστηκε έως το 1974 και ποινικοποιούσε την υποστήριξη και διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών.

Αποτιμώντας με νηφαλιότητα το έργο του Βενιζέλου, θα τον χαρακτηρίσουμε χαρισματικό, οραματιστή και ρεαλιστή. Το όραμά του συμβάδιζε συνήθως με τη στάθμιση της διεθνούς συγκυρίας και την αξιοποίηση του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων προς όφελος της χώρας του. Δεν ήταν αλάνθαστος, δεν φοβόταν να παίρνει ρίσκα, αλλά διέθετε την ικανότητα να συμβιβάζεται και να προσαρμόζεται στην εκάστοτε συγκυρία. Άραγε το «ιδιώνυμο» υπήρξε ένα από τα λάθη του…;

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 617 (Νοέμβριος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>