Δήμητρα Πυρπιρή

Ο άλλος Μικρασιατικός Πόλεμος

Τύπος – Εορτές – Θέατρο – Κινηματογράφος – Καραγκιόζης

εκδ. Ασίνη, 2023, σελ.: 324, τιμή: 16,00 €

Η Δήμητρα Πυρπιρή στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της επικεντρώνει την έρευνά της στη δημόσια σφαίρα της εποχής. Η καθημερινότητα, εξάλλου, της τότε πολεμικής περιόδου πολύ λίγο έχει αναδειχθεί όπως και η πρόσληψη του πολέμου στον ελλαδικό χώρο. Εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο παρουσιαζόταν ο πόλεμος στον κυρίαρχο δημόσιο λόγο, στα ελληνικά μετόπισθεν κυρίως, και πώς αυτός δικαιολογούνταν. Ενδιαφέρει, επίσης, το κατά πόσον και πώς απασχόλησαν τη δημόσια σφαίρα της εποχής τα προβλήματα που η κοινωνία βίωνε εξαιτίας του πολέμου, και ποια αναδείχτηκαν ως κυρίαρχα.

Ποιος ήταν λοιπόν ο εχθρός; Κυριαρχείται ο δημόσιος χώρος από τον Πόλεμο και πότε συμβαίνει αυτό; Πώς διαμορφώνονται και, κυρίως, πώς παρουσιάζονται οι κοινωνικές και ιδεολογικές συγκρούσεις και η καθημερινότητα των ανθρώπων υπό την πίεση του Πολέμου; Πώς δικαιολογούνται στην κοινή γνώμη οι απώλειες σε «ανθρώπινο πλεόνασμα» και στην υλική βάση της κοινωνίας; Όλα αυτά ερευνώνται μέσα από τον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, τις τελετές και τις εορτές, τις θεατρικές παραστάσεις, τις παραστάσεις του θεάτρου σκιών και τον κινηματογράφο, και παρουσιάζονται σε μια θεματική αφήγηση που περιλαμβάνει και βιβλιογραφική έρευνα. Δημόσιες εκδηλώσεις, όπως ομιλίες σε φιλολογικούς συλλόγους, εκθέσεις φωτογραφίας, ζωγραφικής ή γλυπτικής, στον βαθμό που σχετίζονταν με τον Πόλεμο, αποτέλεσαν επίσης υλικό για το βιβλίο. Η αφήγηση φτάνει μέχρι τις παραμονές της ήττας και της καταστροφής, τον Αύγουστο του 1922.

Στο πρώτο και εκτενέστερο κεφάλαιο του βιβλίου παρουσιάζονται οι διάφορες πτυχές του βενιζελικού και αντιβενιζελικού Τύπου, κυρίως, σχετικά με τις πολεμικές επιχειρήσεις και τις εξελίξεις στο διπλωματικό πεδίο. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναπτύσσεται ο ιδεολογικός μανδύας του πολέμου και η προπαγάνδα, στο τρίτο η καθημερινότητα στα μετόπισθεν και στο τέταρτο και τελευταίο η επικαιρότητα του πολέμου στα αστικά και λαϊκά θεάματα. Τα τρία πρώτα κεφάλαια βασίζονται στη μελέτη του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου της εποχής, ενώ αξιοποιούνται, παράλληλα, και διάφορες δημόσιες εκδηλώσεις, όπως αυτές παρουσιάζονται στον Τύπο με βάση τη βιβλιογραφική έρευνα.

Η μελέτη του Τύπου της εποχής, οδηγεί σε χρήσιμα συμπεράσματα, εξετάζοντας όχι μόνο τα γραφόμενα αλλά και τα μη γραφόμενα, λόγω λογοκρισίας ή πολιτικών-πελατειακών σχέσεων, δηλαδή όσα απουσιάζουν από την καθημερινή πολιτική και κοινωνική καταγραφή του Τύπου. Ο καθαυτό πόλεμος είναι ουσιαστικά απών από τη δημόσια σφαίρα, είναι δε αμφίβολο, εκτός από την περίοδο των επιστρατεύσεων, που άρχισαν την άνοιξη του 1921, και των επιχειρήσεων του ίδιου του καλοκαιριού, κατά πόσον παρουσιάζονταν στη δημόσια σφαίρα οι στρατιωτικές εξελίξεις, μέχρι τη χρονική στιγμή της ήττας και της καταστροφής. Επιπλέον το αφήγημα της «βελούδινης κατοχής» της Μικράς Ασίας με τη συμμαχική έγκριση, είναι μια άλλη παράμετρος. Κατά τη διάρκεια της βενιζελικής διακυβέρνησης, ο μανδύας της συμμαχικής εντολής εμφάνιζε τον πόλεμο ως διπλωματική επιχείρηση. Όταν ανέλαβαν την εξουσία οι αντιβενιζελικές κυβερνήσεις το νέο αφήγημα περί ενός σύντομου πολέμου που θα πραγμάτωνε όσα δεν κατάφερε η διπλωματία, αντικατέστησε το προηγούμενο βενιζελικό.

Τεύχος 690 (Δεκέμβριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>