Η Ελένη Παπαδάκη, η ηθοποιός που άφησε το μυθικό σημάδι της στο ελληνικό θέατρο, εκτελέστηκε στην πιο σκοτεινή περίοδο της ιστορίας μας, αλλά και μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου, την περίοδο του Εμφυλίου. Το όνομα της Ελένης Παπαδάκη, μιας γυναίκας που η λάμψη, το ταλέντο και η πρωτοποριακή για την εποχή της προσέγγιση ρόλων και κειμένων μάγευαν επί 19 ολόκληρα χρόνια το κοινό, πέρασε μετά τον θάνατό της στην αφάνεια και παρέμεινε για πολλά χρόνια μία από τις πιο παραγνωρισμένες πρωταγωνίστριες του ελληνικού θεάτρου, ενώ η μνήμη της δεν αποκαταστάθηκε ποτέ όσο έπρεπε.
Ποια ήταν η Παπαδάκη; Ένα όνομα που στους παλιότερους κάτι θυμίζει, στους νεότερους όμως παραμένει ανεπίτρεπτα άγνωστο, θαμμένο στην αχλή της Ιστορίας, κηλιδωμένο από κακόβουλες φήμες, ίντριγκες και πάθη, που στοίχισαν τη ζωή όχι μόνο σ’ εκείνη αλλά και σε χιλιάδες Έλληνες κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, μια περίοδο που πολλά από τα μυστικά που περιβάλλουν τις σκοτεινές σελίδες της δεν έχουν ξεδιαλυθεί ακόμα. H δολοφονία της που αποτυπώθηκε όλη η αγριότητα των Δεκεμβριανών, ήταν προϊόν μιας εποχής φανατισμού και βαρβαρότητας όπως συμβαίνει σε κάθε εμφύλιο.
Η Παπαδάκη γεννήθηκε το 1903, και επέλεξε να ασκήσει ένα επάγγελμα εξαιρετικά απαξιωμένο για ανθρώπους της αστικής τάξης, στην οποία ανήκε. Ξεχώρισε γρήγορα και έλαμψε δίπλα στα ιερά τέρατα της εποχής. Το κοινό τη λάτρεψε και ο Τύπος έχυσε τόνους μελάνι για χάρη της. Ως άνθρωπος ήταν ιδιόρρυθμη, πολύ ευγενική με όλους, πολύπλοκη και δύσκολη, την αποκαλούσαν «πριγκίπισσα της μοναξιάς». H επιτυχία της αλλά και η ιδιάζουσα προσωπικότητά της ωστόσο προκάλεσαν τον φθόνο πολλών συναδέλφων της. Οι άσχημες φήμες γύρω από το όνομά της οργίαζαν.
Καταδικάστηκε σε λαϊκό δικαστήριο όταν μετά την απελευθέρωση το ΕΑΜ εξαπέλυσε κυνηγητό κατά καλλιτεχνών για του οποίους υπήρχαν υπόνοιες ή καταγγελίες ότι είχαν συνεργαστεί με τους Γερμανούς. Το ελεγχόμενο από το ΚΚΕ Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών προχώρησε σε διαγραφές ηθοποιών που δεν ήταν αρεστοί στο κόμμα. Στις 20 Δεκεμβρίου 1944, ύστερα από μια θυελλώδη συνεδρίαση, τη διέγραψε με την κατηγορία ότι υπήρξε ερωμένη του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε ύστερα από χρόνια, εκείνη χρησιμοποίησε αυτή τη γνωριμία για να σώσει πολλούς ανθρώπους από τη φυλακή και το εκτελεστικό απόσπασμα.
Ο Εθνικός Διχασμός 1915-1936 δεν κατέληξε σε εμφύλιο πόλεμο, παρότι αφορούσε δύο ισομεγέθεις παρατάξεις και συμπυκνωνόταν σε δύο πρόσωπα, του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄, που ο καθένας αντιπροσώπευε το απόλυτο κακό για την αντίπαλη πλευρά. Κι αυτό γιατί ούτε οι βασιλόφρονες ούτε οι φιλελεύθεροι θεωρούσαν τον εμφύλιο πόλεμο πολιτικό όπλο. Δεν συνέβη το ίδιο το 1946-1949. Σήμερα φάκελοι και στοιχεία έχουν καταστραφεί, τα πολιτικά πάθη έχουν κοπάσει, και η νέα γενιά ελάχιστα γνωρίζει ή δεν γνωρίζει καθόλου ότι υπήρξε μια σπουδαία ηθοποιός ονόματι Ελένη Παπαδάκη, που εκτελέστηκε μέσα στην αντάρα του Εμφυλίου. Η δολοφονία της ωστόσο δεν γίνεται να εξεταστεί έξω από το ζοφερό κλίμα των ημερών και το ιστορικό πλαίσιο της συγκεκριμένης περιόδου. Στην ιστορική επιστήμη δεν δικαιολογούμε ούτε καταδικάζουμε, με ή χωρίς ελαφρυντικά, αλλά ερμηνεύουμε.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 690 (Δεκέμβριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>