Γενικόν Προξενείον της Ελλάδος εν Σμύρνη

Προξενικά Έγγραφα 1833 – 1912

Επιμέλεια: Δημήτρης Καμούζης

Πρόλογος-επιστημονική εποπτεία: Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης

Εκδ. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, 2025, σελ.: 910, τιμή: 47,00€

Στις 28 Αυγούστου 1833, μόλις τρία χρόνια μετά τη λήξη της Ελληνικής Επανάστασης και λίγους μήνες μετά την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο, το νεοσύστατο ελληνικό κράτος αποφασίζει την ίδρυση προξενείων στην Ελάσσονα Ασία με έδρα τη Σμύρνη, στη Μακεδονία με έδρα τη Θεσσαλονίκη και στην περιοχή της Αλβανίας και της Ηπείρου με έδρα την Πρέβεζα. Με τον τρόπο τίθενται τα θεμέλια της ελληνικής αλυτρωτικής πολιτικής, στους στόχους της οποίας θα ενταχθεί ύστερα από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον ανθελληνικό διωγμό του 1914 η διεκδίκηση της Μικράς Ασίας με επίκεντρο τη Σμύρνη. Πρώτος πρόξενος στη Σμύρνη διορίζεται στις 3 Νοεμβρίου 1833 ο πρώτος Νομάρχης Αττικής Μιχαήλ Γ. Σχινάς, ο οποίος θα αντικατασταθεί σχεδόν αμέσως από τον Θεόδωρο Ξένο, ο οποίος θα παραμείνει σε αυτήν τη θέση μέχρι το 1856. Ο Ξένος το 1838 θα κατορθώσει να μεταφέρει το προξενείο από το απόκεντρο σημείο στο οποίο βρισκόταν σε νέο οίκημα επί της παραλίας της Σμύρνης. Το 1865 η έδρα του Προξενείου μεταφέρεται ξανά σε παραθαλάσσια οικία, ενώ το 1885, στεγάζεται στο πρώην κτίριο της Γραικικής (μετέπειτα Ελληνικής) Λέσχης πλησίον του Μητροπολιτικού ναού της Αγίας Φωτεινής και του λιμένα, όπου θα παραμείνει μέχρι την επίσημη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδος και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις 15 Ιανουαρίου 1917.

Η έκδοση αναδεικνύει την πολυδιάστατη παρουσία του ελληνικού κράτους στη Μικρά Ασία μέσα από την ανθολόγηση και τον σχολιασμό των πλέον σημαντικών εγγράφων του Γενικού Προξενείου Σμύρνης από το 1833, έτος ίδρυσής του, μέχρι το 1912 και την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων.

Με ποιον τρόπο παρεμβαίνει το Γενικό Προξενείο στις υποθέσεις των ελληνορθοδόξων –Ελλήνων και Οθωμανών υπηκόων– της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Τι είδους σχέσεις διαμορφώνονται μεταξύ των εκπροσώπων του επίσημου ελληνικού κράτους και των οθωμανικών αρχών αλλά και με τη θρησκευτική και κοσμική ηγεσία του γηγενούς πληθυσμού; Ποιες συνθήκες και ποια σημαντικά γεγονότα καθόρισαν τις πολιτικές επιλογές της Αθήνας στη Σμύρνη και στο ευρύτερο βιλαέτι (νομαρχία) του Αϊδινίου; Πώς απεικονίζεται στα επίσημα έγγραφα η συνύπαρξη των ελληνορθοδόξων με τους μουσουλμάνους, καθώς και με τις άλλες μη μουσουλμανικές εθνοθρησκευτικές κοινότητες (μιλλέτ); Ποιος ήταν ο ρόλος των ελληνικών προξενικών αρχών στη διαδικασία του εθνοτικού κατακερματισμού της οθωμανικής κοινωνίας, στην εμφάνιση και εξέλιξη ανταγωνιστικών εθνικισμών και στον επακόλουθο πολιτικό ριζοσπαστισμό μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων που αναδύθηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια των μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ (1839-1876), της απολυταρχίας του σουλτάνου Αβδούλ Χαμήτ Β’ (1876-1909) και της πρώτης περιόδου διακυβέρνησης της Επιτροπής Ενώσεως και Προόδου (1908-1912);

Στα 304 έγγραφα –εκθέσεις, επιστολές, τηλεγραφήματα– αποτυπώνεται με σαφήνεια τόσο η σταδιακή ανάληψη από το ελεύθερο Βασίλειο της Ελλάδος του ρόλου του προστάτη και δυνάμει απελευθερωτή των «Αλυτρώτων Ελλήνων» στη Μικρά Ασία, που θα εκφραστεί έμπρακτα μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918, όσο και η καθημερινή ζωή και εξέλιξη της ελληνορθόδοξης κοινότητας.

Τεύχος 688 (Οκτώβριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>