Bασίλης Νάστος

Συμβάσεις, προσωπικότητα και τυχαίο

Μια προσέγγιση των ιστοριών του Πολύβιου

εκδ. Ηρόδοτος, 2024, σελ.: 552, τιμή: 31,80 €

Ο Πολύβιος ήταν ένας ιστοριογράφος για αιώνες παραμελημένος, καθώς δεν είχε τη φήμη του Θουκυδίδη, ούτε του Ηρόδοτου ούτε και προσέλκυσε ανάλογη προσοχή. Από τον 15ο αιώνα και κατά την περίοδο της Αναγέννησης επανήλθε σταδιακά στο προσκήνιο και αποτέλεσε αντικείμενο συστηματικότερης έρευνας σε σχέση με το παρελθόν. Τότε η ταυτότητά του ως νέου ιστοριογράφου άρχισε να διαπλάθεται εκ νέου. Δείγμα αυτής της επανόδου είναι η επιρροή που φαίνεται να άσκησε στη σκέψη του Νικολό Μακιαβέλι, ο οποίος τον θεώρησε πατέρα της πραγματιστικής πολιτικής.

Οι Ιστορίες του Πολύβιου αποτελούν την κυριότερη ιστοριογραφική πηγή μιας εποχής που συνέβαλε στον μετασχηματισμό του παγκόσμιου χάρτη και που χαρακτηρίστηκε από την υποχώρηση των δυνάμεων του κυρίως ελλαδικού χώρου και τη σταδιακή ανάδυση της ρωμαϊκής παντοκρατορίας.

Η λογοτεχνική ικανότητά του δεν φαίνεται να έχει αποτιμηθεί θετικά έως τώρα. Ωστόσο, αν προσεγγίσει κανείς προσεκτικά το έργο του, θα ανακαλύψει αρκετές αρετές, όπως είναι η άρτια αφηγηματική οργάνωση του ιστορικού  υλικού και η αξιοποίηση του εικονοπλαστικού λόγου. Με τις κατάλληλες επιλογές και αποκλίσεις από τον κανόνα της γλώσσας που αυξάνουν την επίδραση του εκάστοτε σημαίνοντος και διευκολύνουν την κατανόηση και ερμηνεία του, επιτυγχάνει να έλξει την προσοχή του αναγνώστη. Διακρίνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εποχής του, συνέγραψε οικουμενική Ιστορία. Τόνιζε πως με τον τρόπο αυτό μπορούν οι φιλομαθείς να αντιληφθούν τι συνέβη στον τότε κόσμο, ο οποίος παρουσίαζε διάφορες δομικές σε σχέση με παλαιότερες ιστορικές καταστάσεις και ήταν ευρύτερος.

Στο βιβλίο του Βασίλη Νάστου, οι Ιστορίες προσεγγίζονται ως αφήγηση που οργανώνεται επάνω σε τρεις άξονες, τις συμβάσεις, την προσωπικότητα και το τυχαίο. Αυτοί  οι άξονες δομούν το πλαίσιό της, αποτελούν τους κινητήριους μοχλούς των εξελίξεων και τις αιτιώδεις δυνάμεις της αφήγησης αλλά και της εποχής. Στην εισαγωγή παρουσιάζεται το κοινωνικό, το πολιτικό και το πνευματικό πλαίσιο της εποχής. Τα κύριο μέρος της ανάλυσης αφορά τον δεύτερο καρχηδονιακό πόλεμο με κατάληξη τη μάχη της Ζάμας και τα όσα διαδραματίζονται στον ελλαδικό χώρο από το 200 π.Χ. μέχρι το τέλος του δεύτερου μακεδονικού πολέμου και στη μάχη των Κυνός Κεφαλών. Το κυρίως μέρος του βιβλίου εστιάζει στον ρόλο που ανέπτυξαν συγκεκριμένοι ηγέτες και, αξιοποιώντας επικουρικά της εργαλείο voyant-tools, επιχειρείται να αναδειχθεί πως η κυριαρχία των προσωπικοτήτων αποτυπώνεται νοηματικά, αλλά και γλωσσικά. Τέλος, μέσα από τις Ιστορίες επιδιώκεται η αποτύπωση των συμβάσεων, των κυρίαρχων ιδεών και των νοοτροπιών που διέπουν τις κοινωνίες των ελληνιστικών χρόνων, όπως διαφαίνονται και από τα ποικίλα πολιτικά συστήματα των κρατών της εποχής.

Ο Βασίλης Νάστος στο βιβλίο του αναδεικνύει ότι ο Πολύβιος οργάνωσε το αφηγηματικό του υλικό με ιδιαίτερη επιμέλεια και αρτιότητα, στοιχείο που έχει παραγνωριστεί σε μεγάλο βαθμό. Αξιοποίησε αφηγηματικά τις παραμέτρους που θεώρησε ότι διέπουν τη δομή, την οργάνωση και εξέλιξη της Ιστορίας αλλά και του κόσμου, στον οποίο ζούσε και τον οποίο περιέγραψε. Οι παράμετροι αυτοί είναι οι συμβάσεις, η προσωπικότητα και η τύχη.

Τεύχος 682 (Απρίλιος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>