Προσωπικό αρχείο Αρχηγού ΕΔΕΣ Στρατηγού Ναπολέοντος Ζέρβα (περιόδου 1942-1944), Παραχωρηθέν υπό του Πολεμικού Μουσείου

Επιμέλεια: Ιωάννης Β. Αθανασόπουλος, Θεοφάνης Βλάχος

εκδ. Βεργίνα 2023, σελ.: 318, τιμή: 44,50 €

Ο Ναπολέων Ζέρβας (Άρτα 1891-Αθήνα 1957), στρατιωτικός, κινηματίας, ιδρυτής-αρχηγός του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ) και πολιτικός, υπήρξε ένα από τα πλέον συζητημένα πρόσωπα του 20ού αιώνα, που έζησε –εν πολλοίς συμμετέχοντας σε αυτά– σημαντικά και καθοριστικά γεγονότα της ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας.

Για την περίπτωσή του έχει διεξαχθεί ένας έντονος ιστορικός διάλογος που έχει ξεφύγει από τη σχέση ιστοριογραφίας και Ιστορίας, από τον καθοριστικό ρόλο του πολιτικού, κοινωνικού, ιδεολογικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος εντός του οποίου διαμορφώνεται ο ιστορικός λόγος για τη διαλεκτική σχέση παρόντος και παρελθόντος. Παρά την πλούσια ιστοριογραφική παραγωγή που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, έχει προσπεραστεί από την ακαδημαϊκή έρευνα, που οφείλει με ανοιχτή, πολύπλευρη και αντικειμενική αντιμετώπιση να εξετάσει την περίπτωσή του και ως πρωταγωνιστή αλλά και ως εμπλεκόμενου σε πολλά καίρια αφηγήματα του ιστορικού παρελθόντος.

H έκδοση φέρνει στο φως της δημοσιότητας, για πρώτη φορά το αρχείο του Ζέρβα της περιόδου 1942-1944. Περιλαμβάνει 200 έγγραφα, από τα 10.000 συνολικά, που φυλάσσονται στο Πολεμικό Μουσείο, και παρουσιάζονται κατά χρονολογική σειρά, χωρίς να έχουν μεταγραφεί ή σχολιαστεί. Πρόκειται για προκηρύξεις του ΕΔΕΣ, διαταγές, έγγραφα των Επιτροπών Εθνικού Αγώνα που παρουσιάζουν πτυχές της καθημερινότητας, πολεμικά ανακοινωθέντα και έγγραφα με πληροφορίες για ενέργειες των κατακτητών.

Οι συντάκτες των περισσοτέρων είναι αξιωματικοί του ΕΔΕΣ και πολλά από αυτά αποτελούν εσωτερική αλληλογραφία της αντιστασιακής οργάνωσης. Υπάρχουν διαταγές του Ζέρβα ή άλλων διοικητών προς τα τμήματά τους, χειρόγραφες προσωπικές επιστολές, αλλά και διοικητικά και οικονομικά θέματα της οργάνωσης. Επίσης περιέχονται έγγραφα του Κοινού Γενικού Στρατηγείου Ανταρτών που είχε συσταθεί το καλοκαίρι του 1943, ως μια προσπάθεια για ενιαία οργάνωση του αγώνα εναντίον των κατακτητών, καθώς και έγγραφα Βρετανών αξιωματικών που ως απεσταλμένα του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, είχαν αναλάβει τον συντονισμό της αντίστασης. Χαρακτηριστική είναι η απόφαση του Κοινού Γενικού Στρατηγείου Ανταρτών, στην οποία διακρίνουμε για πρώτη φορά τον ορισμό του αντάρτη. Είναι διακριτό ότι αντάρτες ήταν μέλη μόνο ενός οργανωμένου τακτικού σώματος. Μάλιστα, στο συγκεκριμένο έγγραφο, απαντά η εξαιρετικά σπάνια περίπτωση να συνυπάρχουν οι ιδιόχειρες υπογραφές του Ζέρβα και του Άρη Βελουχιώτη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα έγγραφα που  συντάχθηκαν κατά την διάρκεια των κατοχικών συγκρούσεων (φθινόπωρο 1943-χειμώνας 1944), ως απόλυτα κατατοπιστικά του κλίματος της περιόδου. Παράλληλα παρουσιάζονται έγγραφα των Επιτροπών Εθνικού Αγώνα που παρουσιάζουν πτυχές της καθημερινότητας συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων κατά τη διάρκεια της Κατοχής, πολεμικά ανακοινωθέντα και έγγραφα που παρέχουν πληροφορίες για τις συγκρούσεις με τους κατακτητές. Από γεωγραφικής άποψης τα περισσότερα τεκμήρια αφορούν κυρίως την Ήπειρο, την Αιτωλοακαρνανία και τα Επτάνησα ως περιοχές κύριας δράσης του ΕΔΕΣ.

Εκτός της κατατοπιστικής εισαγωγής του Θεοφάνη Βλάχου, επιμελητή του Ιστορικού Αρχείου του Πολεμικού Μουσείου και του εξαιρετικά αναλυτικού κειμένου για τον ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ 1941-1945,  του Ιωάννη Β. Αθανασόπουλου, επιστημονικού συμβούλου του Πολεμικού Μουσείου, η λευκωματικού χαρακτήρα έκδοση συνοδεύεται και από σπάνιο φωτογραφικό υλικό από το αρχείο του Ζέρβα.

Τεύχος 674 (Αύγουστος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>