Ανδρέας Αγτζίδης

Η τελευταία μάχη της Κατοχής, Κιλκίς 4 Νοεμβρίου 1944

εκδ. Επίκεντρο, 2023, σελ.: 248, τιμή: 14,00 €

Η Μάχη του Κιλκίς της 4ης Νοεμβρίου του 1944 υπήρξε μία από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις στο τέλος της ναζιστικής Κατοχής και μια από τις πλέον άγνωστες και αδιερεύνητες. Άφησε ως κληρονομιά τον απόλυτο διχασμό, που σε τοπικό επίπεδο ξεπεράστηκε  με τη σιωπή και τους μονολόγους των πολιτικών επιγόνων των πρωταγωνιστών.

Στην περίοδο της Κατοχής στο Κιλκίς εμφανίστηκαν δύο σημαντικές στρατιωτικές συγκροτήσεις. Ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), ως στρατιωτικός βραχίονας του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), που εξέφραζε ένα αριστερό εθνικοαπελευθερωτικό και αντικατοχικό κίνημα και ο ΕΕΣ (Ελληνικός Εθνικός Στρατός) μια αντιεαμική στρατιωτική οργάνωση που είχε δημιουργηθεί από τους Γερμανούς κατακτητές, την εποπτεία της οποίας είχαν τα Ες Ες. Προηγουμένως είχε δημιουργηθεί και άλλη μια αντικατοχική αλλά αντιεαμική οργάνωση, η ΠΑΟ, η οποία όμως δεν κατάφερε να διατηρηθεί έως το τέλος και αυτοδιαλύθηκε.

Όταν τα γερμανικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την Ελλάδα, οι ένοπλοι συνεργάτες τους καθώς και διάφορες αντικομμουνιστικές ομάδες συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους σχεδόν από όλη τη Μακεδονία στην πόλη του Κιλκίς, περιοχή όπου είχαν ισχυρή παρουσία οι Πόντιοι αντικομμουνιστές οπλαρχηγοί. Ο συνολικός αριθμός αυτών των δυνάμεων προσέγγιζε, αν δεν ξεπερνούσε, τους 7.500 άντρες, ενώ στην πόλη είχαν συρρεύσει και γυναικόπαιδα από χωριά που θεωρούνταν «εθνικιστικά».

Απέναντι σε αυτό το ετερόκλητο στράτευμα ο ΕΛΑΣ παρέταξε μια ανάλογη αριθμητικά δύναμη με σημαντικά ισχυρότερη δύναμη πυρός. Οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν στις 6.30 τα χαράματα και έληξαν με συντριβή των αμυνομένων πριν από τις 5 το απόγευμα. Είναι απορίας άξιο πώς μια δύναμη περίπου 7.500 μαχητών, που αγωνίζονταν για την ίδια τη ζωή τους, υπέκυψε μέσα σε λίγες ώρες σε ισάριθμη δύναμη επιτιθέμενων. Μάλιστα και η αναλογία των νεκρών μεταξύ των αμυνομένων και των επιτιθέμενων προκαλεί και αυτή ενδιαφέρον. Οι αμυνόμενοι είχαν περίπου 2.000 νεκρούς, επί του πεδίου, και οι επιτιθέμενοι Ελασίτες κάτω από 150.

Οι εκτελέσεις, που επακολούθησαν, των αιχμαλώτων από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ κράτησαν τρεις ημέρες. Εκτελέστηκαν, σύμφωνα με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, πάνω από 4.000 άνδρες των δωσιλογικών και αντικομμουνιστικών οργανώσεων.

Το βιβλίο του εκπαιδευτικού Ανδρέα Αγτζίδη (1926-2017) χαρακτηρίζεται από πληρότητα, εφόσον περιγράφεται το πλαίσιο της εποχής με απαρχή τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και την επακολουθήσασα Κατοχή από Γερμανούς και Βουλγάρους. Παρουσιάζει τον τρόπο οργάνωσης της πολύμορφης Εθνικής Αντίστασης δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις διαδικασίες συγκρότησης των δωσιλογικών ομάδων, είτε στην Αθήνα, είτε στη Βόρεια Ελλάδα, και επικεντρώνει την ανάλυση του δωσιλογικού φαινομένου στη δράση του κατά τα τελευταία χρόνια της Κατοχής.

Η μάχη του Κιλκίς της οποίας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας, υπήρξε το επιστέγασμα μιας σκληρής σύγκρουσης, που είχε υπάρξει έως εκείνη τη στιγμή στον κατεχόμενο ελληνικό χώρο, όπου από τη μια ήταν οι κατοχικές δυνάμεις με τους συνεργάτες τους ένοπλους και μη, και από την άλλη η πολύμορφη Αντίσταση. Η μάχη αποτελεί ένα από τα πιο άγνωστα γεγονότα της Ιστορίας της Κατοχής και έως σήμερα παραμένει ζήτημα ταμπού στην ιστορική μνήμη των κατοίκων της περιοχής.

Τεύχος 673 (Ιούλιος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>