Jonathan Dimbleby

Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα

Μετάφραση: Μενέλαος Αστερίου

εκδ. Ψυχογιός 2023, σελ.:768, τιμή: 26.60€ 

Στις 18 Δεκεμβρίου 1940 εκδόθηκε η Οδηγία 21, γνωστή ως Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, με την οποία ο Χίτλερ διέταξε τον στρατό να ξεκινήσει τις προετοιμασίες για την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση. Στην πραγματικότητα, ο Χίτλερ είχε καταστεί δέσμιος του δικού του πολέμου, του «πραγματικού» πολέμου εναντίον του μπολσεβικισμού και της Σοβιετικής Ένωσης, ανοίγοντας ένα δεύτερο μέτωπο πριν καν ολοκληρώσει τις επιχειρήσεις για την καθυπόταξη της Αγγλίας. Η έννοια του ζωτικού χώρου και της εδαφικής επέκτασης προς τα ανατολικά, σε συνδυασμό με τις γνωστές θεωρίες περί του «εβραιομπολσεβικισμού», μετέβαλαν στη σκέψη του δικτάτορα την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα σε «παιχνιδάκι» και αναπόφευκτα οδήγησαν στην υποτίμηση του αντιπάλου.

Ο αγώνας κατά του «εβραιομπολσεβικισμού», θα διέφερε ριζικά από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που είχε διεξαγάγει έως τότε η Βέρμαχτ. Η διαταγή για την εκτέλεση των πολιτικών κομισαρίων του Κόκκινου Στρατού ήταν χαρακτηριστική. Η αποτυχία της κατάληψης της Μόσχας έκανε ωστόσο φανερό ότι η προφητεία του «Φύρερ» για συντριβή της Σοβιετικής Ένωσης πριν από τον χειμώνα δεν θα εκπληρωνόταν. Το φθινόπωρο του 1941 η Βέρμαχτ είχε κυριέψει μεγάλα τμήματα της Ουκρανίας (εκτός των άλλων και το Κίεβο), όμως οι Σοβιετικοί διέθεταν σημαντικές εφεδρείες και ο δριμύς ρωσικός χειμώνας έκανε απαγορευτική κάθε σκέψη για νέα γερμανική επίθεση – προς οποιαδήποτε κατεύθυνση. Το επόμενο έτος θα διεξαγόταν όμως μια από τις φονικότερες μάχες στην ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία θα έκρινε σε αποφασιστικό βαθμό τη σύγκρουση μεταξύ δύο διαφορετικών κόσμων και θα αποκτούσε τεράστια συμβολική σημασία: η μάχη του Στάλινγκραντ.

Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξαν και οι δύο πλευ­ρές στα πεδία των μαχών επισκιάζονταν από τις θηριωδίες που διέπρα­ξαν οι ναζιστές πίσω από τις γραμμές του μετώπου. Σοβιετικοί στρατιώ­τες που αιχμαλωτίστηκαν υποχρεώθηκαν σε πορείες για τον τόπο κρά­τησής τους. Τους κακομεταχειρίζονταν, τους χτυπούσαν και τους μα­στίγωναν σε όλη την πορεία χωρίς να τους δίνουν φάρμακα, τροφή και νερό. Δεκάδες χιλιάδες πέθαναν πριν φθάσουν στα αυτοσχέδια στρα­τόπεδα εγκλεισμού, όπου στοιβάζονταν σαν ζώα πίσω από αγκαθω­τά συρματοπλέγματα, χωρίς καταλύματα, εγκαταστάσεις υγιεινής και οποιοδήποτε βασικό μέσο επιβίωσης. Χωρίς τροφή, μερικοί κρατούμε­νοι κατέφυγαν στον κανιβαλισμό, αλλά στη μεγάλη τους πλειοψηφία πέθαναν από πείνα. Αυτό το βιβλίο καταγράφει μια ανηλεή κτηνωδία η οποία αποτέλεσε συστατικό στοιχείο της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα. Μέχρι τον Μάιο του 1945 περίπου 3 εκατομμύρια Σοβιετικοί στρατιώ­τες είχαν πεθάνει στην αιχμαλωσία. Τα δύο τρίτα από αυτούς πέθαναν από πείνα ή τουφεκίστηκαν πριν από το τέλος του 1941.

Αντλώντας στοιχεία από άγνωστο έως σήμερα αρχειακό υλικό, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται αμετάφραστες μέχρι πρόσφατα ρωσικές πηγές, ο Τζόναθαν Ντίμπλεμπι τοποθετεί την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα στις αληθινές ιστορικές της διαστάσεις. Από τις απαρχές των γεγονότων στις στάχτες του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου ως τον αντίκτυπό τους στη μεταπολεμική Ευρώπη, ο Ντίμπλεμπι καλύπτει τη στρατιωτική, πολιτική και διπλωματική ιστορία από όλες τις πλευρές, συνθέτοντας μια ολοκληρωμένη και ζωντανή εικόνα μιας μνημειώδους επιχείρησης της οποίας το πλήρες μέγεθος και αποτύπωμα παραμένει ανεξερεύνητο.

Τεύχος 668 (Φεβρουάριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>