Γιώργος Μαργαρίτης
Ενάντια σε φρούρια και τείχη
Μια μικρή εισαγωγή για την ελληνική επανάσταση

εκδ. Διόπτρα, 2020, σελ.: 352, τιμή: 16,60 €

Η ιστορία ξεκίνησε με μια Εταιρεία, η οποία έδωσε «υλική υπόσταση στην άυλη εθνική ιδέα». Η ίδρυση της έγινε σε μια εποχή που ο επαναστατικός κύκλος έδειχνε να ολοκληρώνεται, τόσο στο ευρύτερο ευρωπαϊκό περιβάλλον, όσο και στην ελληνική περίπτωση. Η θυελλώδης περίοδος της Γαλλικής Επανάστασης έκλεινε τον δικό της κύκλο στη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα. Η Εταιρεία εμπνεύστηκε και οργάνωσε την επανάσταση, αναθέτοντας το ξεκίνημά της στους ομογενείς πρίγκιπες της Ρωσίας και της Κωνσταντινούπολης, οι περισσότεροι των οποίων συμμερίζονταν το όραμα για μια ελεύθερη πατρίδα. Η επανάσταση ξεκίνησε αμήχανα, όπως συνήθως συμβαίνει με τις επαναστάσεις. Επιχείρησε να αποκτήσει κράτος και εξουσία μακριά από την πατρίδα για να νικήσει τον δυνάστη. Στη συνέχεια, την υπόθεση της ελευθερίας ανέλαβαν οι προύχοντες και οι ιεράρχες του Μοριά, οι καραβοκύρηδες των νησιών, οι αρματολοί της Ρούμελης. Για να πετύχουν, όμως, χρειάζονταν τον λαό τους, που έθρεψε τον Αγώνα με αίμα και πόνο. Δεν γινόταν χωρίς αυτόν. Χρειάζονταν τους πολλούς Έλληνες, αυτούς που μισούσαν τον τύραννο όσο και τη δική τους μιζέρια, που δεν διάβαζαν Διαφωτιστές, αλλά μέσα τους σιγόκαιγε ο κοινός πόθος για ελευθερία.

Διακόσια χρόνια μετά τα γεγονότα, εκατόν πενήντα ή εκατό χρόνια μετά τις μεγάλες αφηγήσεις για την Επανάσταση και τον Αγώνα, εκτός από συλλογικούς τόμους, ή επιμέρους μελέτες, δεν έχει γραφεί κάποιο μεγάλο συνθετικό έργο για την Ελληνική Επανάσταση. Πιθανόν οι μετέπειτα ιστορικοί να διστάζουν να αναμετρηθούν με έργα όπως αυτά του Σπυρίδωνα Τρικούπη ή του Ιωάννη Φιλήμονα. Γεγονός είναι ότι γνωρίζουμε περισσότερα από τους παλιούς εκείνους συγγραφείς. Έχουμε στη διάθεσή μας αρχεία και συλλογές, έγγραφα και εικόνες, απογραφές και αναφορές, επιστολές και ημερολόγια. Έχουμε, ως ψήγματα ακόμα, και θεωρήσεις από την άλλη πλευρά. Από τα οθωμανικά αρχεία, ή μέσα από τα όσα είδαν οι πλοίαρχοι των πολεμικών πλοίων που παρακολούθησαν από κοντά τα γεγονότα κάτω από πολλές σημαίες. Όσο συσσωρεύονται γνώσεις και πληροφορίες για μια ιστορική περίοδο και ένα ιστορικό γεγονός –της διάστασης μάλιστα της Ελληνικής Επανάστασης–, τόσο περιορίζονται οι αφηγήσεις σε ιστορικές συνθέσεις, καθώς και η ανάπτυξη ερμηνευτικών σχημάτων. Η έκλειψη των ιδεολογιών συμβάλλει επίσης με τον τρόπο της στην κατάτμηση των ερευνητικών και των συγγραφικών ενδιαφερόντων.

Το βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη –καθηγητή Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο ΑΠΘ–, πραγματεύεται  την έναρξη της επανάστασης και ιχνηλατεί τους όρους, το πλαίσιο μέσα στο οποίο συνέβη. Το ξεκίνημά του τοποθετείται στα πρώτα σκιρτήματα, στις πρώτες πολιτικές προθέσεις και σχεδιασμούς. Ολοκληρώνεται στην πρώτη υλοποίηση αυτών των προθέσεων και σχεδιασμών. Στην κατάλυση της οθωμανικής κυριαρχίας, στο στρατηγικό κέντρο της επανάστασης, στον Μοριά, και ταυτόχρονα στο τραγικό τέλος της εκεί οθωμανικής κοινωνίας. Στην άλωση της Τριπολιτσάς, που σήμανε την κατάλυση του κράτους του δυνάστη και, τη διασφάλιση ενός εθνικού χώρου ικανού να στηρίξει ένα ανεξάρτητο κράτος.

Τεύχος 635 (Μάιος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>