Σίμος Μποζίκης
Ελληνική Επανάσταση και Δημόσια Οικονομία

Εκδόσεις Ασίνη, 2020, ΣΕΛ.: 576, ΤΙΜΗ: 27,50 €

Αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης, η βιβλιογραφική συγκομιδή στα οικονομικά του Αγώνα εξακολουθεί να είναι ισχνή. Ο Σίμος Μποζίκης στο βιβλίο του αναπτύσσει τη σχέση που είχε η διεξαγωγή πολέμου με την εξασφάλιση (οικονομικών)πόρων, υπό την επίδραση του προγραμματικού περιεχομένου της Επανάστασης: της εθνικής πολιτικής ύπαρξης και ανεξαρτησίας. Μέσα από την σχέση αυτή, εντοπίζεται ένα υπό διαμόρφωση εθνικό πολιτικό κέντρο (Εθνοσυνελεύσεις, Βουλευτικό, Εκτελεστικό), ένα υπό συγκρότηση κράτος και διαδικασίες ενσωμάτωσης των επιμέρους τοπικών κοινωνιών σε αυτό, με πρόταγμα την οργάνωσή τους ως εθνικής κοινωνίας με τους νεωτερικούς όρους της εποχής. Συγκεντρώνει, καταγράφει και εξετάζει για πρώτη φορά με συστηματικότητα, από ανέκδοτες κυρίως πηγές, σειρές προϋπολογισμών και ισολογισμών της κεντρικής διοίκησης, εκτεταμένα και συνεχή ποσοτικά στοιχεία για τις δαπάνες και τα κυριότερα έσοδα (φόροι, έρανοι, εκποιήσεις εθνικών κτημάτων, λείες-λάφυρα), τα βασικά κονδύλια των εξωτερικών δανείων σε συνδυασμό με τη χρήση τους, σε κάθε περίπτωση μέσα από λεπτομερείς πίνακες, χάρτες και διαγράμματα.

Αρχικά, εντοπίζονται διεργασίες στις οποίες προοιωνίζεται ο χώρος των οικονομικών του Αγώνα στο πλαίσιο της Φιλικής Εταιρείας και κατά τους πρώτους μήνες της Επανάστασης. Στη συνέχεια, δίνεται έμφαση στο τμήμα του παραπάνω χώρου που άρχισε να παίρνει τη μορφή των δημόσιων οικονομικών. Έτσι, αναδεικνύονται οι δημοσιονομικοί θεσμοί και οι συναφείς με αυτούς πρακτικές, η λειτουργία και η στελέχωση της Διοίκησης, οι μηχανισμοί και η έκταση του δημόσιου οικονομικού χώρου με βάση διαδοχικούς γενικούς λογαριασμούς. Έπειτα, με βάση τα δημόσια έσοδα και τα δάνεια του Λονδίνου (1824-1825) επανεξετάζονται διαδεδομένες ιδέες για την πορεία της Ελληνικής Επανάστασης και εντοπίζεται η σημασία τους στη διαμόρφωση ενιαίου εθνικού πολιτικού κέντρου, μέσα από τις αμοιβαιότητες, τις διενέξεις και τις ανοιχτές ρήξεις στους κόλπους της εθνικής Διοίκησης για την πρωτοκαθεδρία στον έλεγχο των πόρων και τη διεύθυνση των «αρμάτων» με βάση την εγκαθιδρυμένη αρχή του νόμου.

Ο Μποζίκης μετατοπίζει την οπτική για το κράτος. Αποδεικνύει με πολλούς τρόπους (όπως την ανάλυση των μερικών ετήσιων προϋπολογισμών και απολογισμών) ότι σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης, και παρότι το κράτος συνιστούσαν πρωτίστως τα ένοπλα σώματα, δηλαδή οι μαχητές σε στεριά και θάλασσα, χτίζονταν θεσμοί διοίκησης νεωτερικού τύπου. Έτσι, η στερεοτυπική ερμηνεία ότι το ελληνικό κράτος άρχισε να συγκροτείται μόνο από τον Ιωάννη Καποδίστρια αποδεικνύεται λανθασμένη. Στην πραγματικότητα, έχουμε μια συνεχή ροή προσπαθειών –επιτυχημένων και αποτυχημένων– για τη συγκρότηση κρατικής διοίκησης, η οποία ξεκίνησε από τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης και συνεχίστηκε στη διάρκεια της σύντομης περιόδου του Κυβερνήτη και μετέπειτα.

Παρακολουθώντας στο –εξαιρετικά τεκμηριωμένο, και μοναδικό στη βιβλιογραφία μας–, βιβλίο του Σίμου Μποζίκη την κάθε επιμέρους πτυχή των δημοσίων οικονομικών, την διαδικασία συγκρότησης κρατικής διοίκησης κατά την Ελληνική Επανάσταση αντιλαμβανόμαστε ότι θα πρέπει να τη συλλάβουμε, να την αντιληφθούμε ως αλληλουχία πολιτικών αποφάσεων και ενεργειών της επαναστατικής πολιτικής ηγεσίας σε όλες τις εκφάνσεις της.

Τεύχος 633 (Μάρτιος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>