Σατωβριάνδος
Οδοιπορικό του 1806
Πελοπόννησος, Αττική, Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Αριστέα Κομνηνέλλη

Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2019, σελ.: 264, τιμή: 10,99 €

Το μεγάλο ταξίδι του φιλέλληνα Γάλλου λογοτέχνη Φρανσουά-Ρενέ, υποκόμη ντε Σατωμπριάν (1768-1848) γνωστού ως «Σατωβριάνδου», θεμελιωτή του γαλλικού ρομαντισμού στην Ανατολή, ξεκινά στις 13 Ιουλίου του 1806 από το Παρίσι και ολοκληρώνεται στις 5 Ιουνίου του 1807 με την επιστροφή του στην ίδια την πόλη. Η αφήγηση όμως του Οδοιπορικού από το Παρίσι στην Ιερουσαλήμ και από την Ιερουσαλήμ στο Παρίσι, όπως είναι ο ακέραιος τίτλος του έργου, ξεκινά από τη Βενετία στις 28 Ιουλίου και τελειώνει στις 9 Μαρτίου του επόμενου χρόνου όταν ο συγγραφέας αφήνει την Τύνιδα και κατευθύνεται ακτοπλοϊκώς στο Γιβραλτάρ.

Στις αποσκευές του έχει μια συστατική επιστολή του Ταλλεϋράνδου, σημαντικό εφόδιο αού η Γαλλία είχε συνάψει ειρήνη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μετά την εμπόλεμη κατάσταση που είχε προκαλέσει η εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο.

Στην παρούσα έκδοση δημοσιεύεται το απόσπασμα που αφορά το ταξίδι του στην Ελλάδα μέχρι την Κωνσταντινούπολη, το οποίο καλύπτει λίγο παραπάνω από το ένα τρίτο της συνολικής αφήγησης ξεκινώντας από την αρχή του βιβλίου. Το κομμάτι αυτό, εκτός του ότι αφορά άμεσα την Ελλάδα, καθώς μας δίνει πληροφορίες για την τουρκοκρατούμενη περίοδο είναι και το πλέον διάσημο. Η περιήγηση στους τόπους της ελληνικής αρχαιότητας, η αναζήτηση και η περιγραφή των αρχαίων ερειπίων, οι εντυπώσεις από τους σύγχρονους Έλληνες, αλλά και η βαθιά επίκριση του οθωμανικού δεσποτισμού αποτελούσαν θέματα ιδιαίτερα ελκυστικά για τους μορφωμένους αναγνώστες στη Δύση.

Ο Σατωβριάνδος, όντας ευρυμαθής και νιώθοντας διαρκώς την ανάγκη να τεκμηριώνει τις πληροφορίες του καθώς και να συνομιλεί με όσους κατέγραψαν τους ίδιους τόπους πριν από εκείνον, συμπληρώνει το κείμενό του με ένα πλήθος σημειώσεων, από τις οποίες στην παρούσα έκδοση παραλείπονται λίγες, εκείνες που δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον για τον αναγνώστη.

Συναντά παντού αρχαία μνημεία ανάμεσα σε σύγχρονα ερείπια. Το σκηνικό των χωρικών να προσεύχονται μέσα σε χαλάσματα προσφέροντας δέηση μπροστά σε μια εικόνα της Παναγίας περιγράφεται από τον Σατωβριάνδο ως ένα τρίπτυχο ερειπίων, δυστυχίας και προσευχής, σαν μια αναλαμπή των χαμένων αρχαίων τελετουργιών της γης.

Ο αναγνώστης του Οδοιπορικού  δεν πρέπει να περιμένει οίκτο ή συμπόνια για τον χειμαζόμενο ακόμη ελληνικό λαό. Αυτόν τον λαό εν πάση περιπτώσει που θα βρει την ταυτότητά του συνομιλώντας με τα ερείπια και θα χύσει το αίμα του γι’ αυτήν. Ο Σατωβριάνδος είναι έντιμος παρατηρητής. Καταγράφει μόνον αυτό που βλέπουν τα μάτια του καθοδηγημένα από το βλέμμα της περιέργειας, το βλέμμα του νου που έλεγε ο Ευριπίδης. «Ερείπια παντού και ούτε ένας άνθρωπος μέσα σ’ αυτά τα ερείπια! » γράφει στη Σπάρτη. Και στην Αθήνα αργότερα: «νόμιζα πως έβλεπα αρχαιότητες παντού ». Κι αυτά τα ερείπια αντανακλούν το λυκαυγές που σε μερικά χρόνια μετά την επίσκεψή του θα γίνει η αυγή της σύγχρονης Ελλάδας. Η σύγχρονη Ελλάδα γεννήθηκε μέσα από τα ερείπια της αρχαιότητάς της και ο Σατωβριάνδος περιγράφει τη γέννησή της πολύ πριν την υποδεχθεί το μαιευτήριο της Ιστορίας.

Τεύχος 625 (Ιούλιος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>