Eric C. Cline
1177 π. Χ. Όταν κατέρρευσε ο πολιτισμός

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Χαράλαμπος Μαγουλάς

Eκδόσεις Ψυχογιός, 2019, ΣΕΛ.: 312, ΤΙΜΗ: 13,00 €

Η εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο, στην Αίγυπτο και στην Εγγύς ανατολή διήρκεσε σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια, κατά προσέγγιση από το 3000 μέχρι λίγο μετά το 1200 π. Χ. Όταν ήρθε το τέλος, μετά από αιώνες πολιτιστικής και τεχνολογικής εξέλιξης, το μεγαλύτερο μέρος του πολιτισμένου και διεθνοποιημένου κόσμου των περιοχών της Μεσογείου έπαψε να υπάρχει σε μια αχανή περιοχή που εκτείνεται από την Ελλάδα και την Ιταλία στη δύση, μέχρι την Αίγυπτο, τη Χαναάν και τη Μεσοποταμία στην Ανατολή.

Το 1177 π. Χ. ομάδες επιδρομέων, γνωστές με το όνομα “Λαοί της Θάλασσας”, εισέβαλαν στην Αίγυπτο. Ο στρατός και το ναυτικό του φαραώ κατάφεραν να τους νικήσουν, όμως η νίκη αυτή εξασθένησε τόσο πολύ την Αίγυπτο, ώστε σύντομα περιέπεσε σε παρακμή, όπως και οι περισσότεροι γειτονικοί πολιτισμοί. Ύστερα από αιώνες μεγαλείου, οι πολιτισμένοι λαοί της Εποχής του Χαλκού γνώρισαν ένα απότομο και κατακλυσμιαίο τέλος. Αρκετά βασίλεια έπεσαν σαν ντόμινο στη διάρκεια μόλις λίγων δεκαετιών. Εξαφανίστηκαν οι Μινωίτες και οι Μυκηναίοι. Χάθηκαν οι Τρώες, οι Χετταίοι και οι Βαβυλώνιοι. Η ακμάζουσα οικονομία και οι θαυμαστοί πολιτισμοί που βρίσκονταν στο απόγειό τους στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ. και εκτείνονταν από την Ελλάδα μέχρι την Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία, ξαφνικά εξαφανίστηκαν, μαζί με τα συστήματα γραφής, την τεχνολογία και τη μνημειώδη αρχιτεκτονική τους. Όμως, οι Λαοί της Θάλασσας δε θα μπορούσαν από μόνοι τους να προκαλέσουν τέτοια εκτεταμένη κατάρρευση.

Oι Λαοί της Θάλασσας μπορεί πράγματι να ευθύνονται για κάποιες από τις καταστροφές που έλαβαν χώρα στην Ύστερη εποχή του Χαλκού, αλλά είναι πολύ πιθανότερο με αλληλουχία γεγονότων, ανθρώπινων και φυσικών –που περιλαμβάνουν κλιματική αλλαγή και ξηρασία, σεισμικές καταστροφές γνωστές ως «σεισμικές καταιγίδες», εσωτερικές εξεγέρσεις και συστημική κατάρευση»– να δημιούργησαν μία «τέλεια καταιγίδα» που σήμανε το τέλος αυτής της εποχής.

Είναι πολύ πιθανό οι Λαοί της Θάλασσας να υπήρξαν εξίσου θύματα και επιδρομείς κατά την κατάρρευση των πολιτισμών. Υπάρχει η περίπτωση να αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους εξαιτίας μιας σειράς ατυχών γεγονότων και να μετανάστευσαν προς τα ανατολικά, όπου συγκρούστηκαν με βασίλεια και αυτοκρατορίες που βρίσκονταν ήδη σε παρακμή. Είναι επίσης αρκετά πιθανό να κατάφεραν να επιτεθούν και τελικά να κυρίευσαν πολλά από τα βασίλεια της περιοχής, ακριβώς επειδή οι μοναρχίες αυτές είχαν ήδη παρακμάσει και αποδυναμωθεί. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να θεωρηθούν απλώς καιροσκόποι.

Ο κλασικός φιλόλογος και ανθρωπολόγος Ερικ Κλάιν σκιαγραφεί ένα λεπτομερές πανόραμα των αυτοκρατοριών και των παγκοσμιοποιημένων λαών της Ύστερης Εποχής του Χαλκού και δείχνει ότι, ακριβώς λόγω της αλληλεξάρτησής τους, επισπεύστηκε η δραματική τους κατάρρευση και εισήλθαν έτσι σε μια σκοτεινή εποχή που διήρκεσε αιώνες. Το 1177 π. Χ. –όταν κατέρρεσε ο πολιτισμός ρίχνει νέο φως στις πολύπλοκες σχέσεις που ευνόησαν την άνοδο και τελικά οδήγησαν στην καταστροφή τους προηγμένους πολιτισμούς της Ύστερης Εποχής του Χαλκού­– ενώ αποτέλεσαν το έδαφος για την ανάδειξη της κλασικής εποχής στην Ελλάδα.

Τεύχος 624 (Ιούνιος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>