Thea Halo

Γενοκτονία: Ο θεμέλιος λίθος της σύγχρονης Τουρκίας

Μετάφραση: Μαρίνα Φράγκου,

εκδ. Γκοβόστη, 2025, σελ.: 416, τιμή: 26,00 €

Από το 1894 έως το 1924 τρία κύματα βίας σάρωσαν την Ανατολία με στόχο τις περιοχές όπου διέμεναν χριστιανικές μειονότητες, οι οποίες αποτελούσαν ως τότε το 20 τοις εκατό του πληθυσμού. Το 1924 οι Αρμένιοι, οι Ασσύριοι και οι Έλληνες είχαν μειωθεί στο 2 τοις εκατό του πληθυσμού. Οι περισσότεροι ιστορικοί έχουν πραγματευτεί αυτά τα τρία κύματα βίας ως ξεχωριστά και μεμονωμένα γεγονότα, ενώ οι διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις τα παρουσιάζουν ως μια αλληλουχία ατυχών συμβάντων. Η Τριακονταετής γενοκτονία είναι το πρώτο έργο που δείχνει ότι στην πραγματικότητα αυτά τα τρία κύματα ήταν μια ενιαία, συνεχής και συνειδητή προσπάθεια να εξοντωθεί ο χριστιανικός πληθυσμός της Ανατολίας. Στο διάστημα αυτό εξολόθρευσαν περίπου 1,5-2,5 εκατομμύρια χριστιανούς, από τους οποίους οι Έλληνες υπολογίζονται γύρω στο ένα εκατομμύριο. Στη γενοκτονία αυτή, που περιλάμβανε εκτοπίσεις, βασανισμούς, εγκλεισμούς σε στρατόπεδα, κάθε λογής διώξεις, στηρίχτηκε η δημιουργία του σύγχρονου τουρκικού κράτους, με τον βίαιο εξισλαμισμό της επικράτειας, τη λεηλασία των περιουσιών των χριστιανών, την ενίσχυση του μουσουλμανικού πληθυσμού μέσα από οργανωμένους βιασμούς, για τους οποίους ποτέ κανείς δεν καταδικάστηκε, και τον εξαναγκασμό εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων να μεταναστεύσουν σε κάθε σημείο της υφηλίου.

Αυτή η περίοδος, η πιο βίαιη στην πρόσφατη ιστορία της περιοχής, άρχισε στη διάρκεια της εξουσίας του Οθωμανού σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄, συνεχίστηκε υπό τους Νεοτούρκους και τελείωσε τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του Μουσταφά Κεμάλ. Παρά τη δραματική αλλαγή από την ισλαμική απολυταρχία του σουλτάνου στον κοσμικό ρεπουμπλικανισμό, οι πολιτικές εξόντωσης που εφαρμόστηκαν στη χώρα ήταν αξιοσημείωτα σταθερές και συστηματικές, με προσχεδιασμένους μαζικούς φόνους, εκτοπίσεις, εξαναγκαστικό προσηλυτισμό στο Ισλάμ, μαζικούς βιασμούς και απάνθρωπες απαγωγές γυναικών και παιδιών. Και το πιο σταθερό στοιχείο ήταν το κάλεσμα σε ιερό πόλεμο. Μολονότι δεν τη δικαιολογεί η διδασκαλία του Ισλάμ, η εξόντωση δύο εκατομμυρίων χριστιανών πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας αδίστακτης προτροπής προς τους Τούρκους να δημιουργήσουν ένα καθαρά μουσουλμανικό έθνος.

Η Θία Χάλο, Αμερικανίδα συγγραφέας και ζωγράφος ασσυριακής και ποντιακής καταγωγής στο βιβλίο της καταγράφει την ιστορία της Ανατολίας (Μικρά Ασία), των λαών της, καθώς και των εισβολών που οδήγησαν στη δημιουργία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι περιοδικές σφαγές, οι πόλεμοι και οι γενοκτονίες στιγματίζουν τη μακραίωνη ιστορία της Αυτοκρατορίας, η οποία εντέλει αυτοκαταστρέφεται μετά τον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε είναι που 4.000 χρόνια παρουσίας των τριών χριστιανικών λαών της Ανατολίας, των Ελλήνων, των Αρμενίων και τους Ασσυρίων, φθάνουν στο τέλος τους με βίαιο τρόπο ταυτόχρονα με τη γένεση της σύγχρονης Τουρκίας − ένα κράτος που οικοδομήθηκε σε αίμα και στάχτες.

Μια ματιά στην Ιστορία της Μικράς Ασίας, όπου κατοίκησαν πρώτα οι Ασσύριοι, έπειτα οι Έλληνες και στη συνέχεια οι Αρμένιοι, βοηθά να κατανοήσουμε πως εξελίχθηκαν και τελικά πως καταστράφηκαν οι τρεις αρχαίες κοινότητες. Πως αφανίστηκαν οι λαοί τους, πρώτα υπό την οθωμανική κυριαρχία και στη συνέχεια υπό την εθνικιστική εξουσία του Μουσταφά Κεμάλ.

Τεύχος 688 (Οκτώβριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>