Το Άγιο Όρος αποτέλεσε στόχο των Ρώσων και γενικότερα των Σλάβων, σε μια γενικότερη προσπάθεια εξάπλωσης της επιρροής τους και εξόδου τους στη Μεσόγειο μέσω της επιβολής του πανσλαβισμού. Στην περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου οι Βούλγαροι προσπάθησαν να ηγηθούν αυτής της προσπάθειας εκμεταλλευόμενοι τη συμμαχία τους με τους Γερμανούς κατακτητές.

Η πτώση του ελληνικού μετώπου τον Απρίλιο του 1941 προκάλεσε μεγάλο φόβο στους Αγιορείτες ως προς την ασφάλεια των χειρογράφων και των κειμηλίων που βρίσκονταν στη φύλαξή τους, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια προσπάθεια να τα κρύψουν σε ασφαλή μέρη. Με την κατάληψη του Αγίου Όρους από τους Γερμανούς, ο φρούραρχος Λαγκαδά (στον οποίο υπαγόταν το Άγιο Όρος) εμφανίστηκε καθησυχαστικός προς τους μοναχούς.

Η σχέση των Αγιορειτών με τους Γερμανούς κατακτητές υπήρξε από την αρχή της Κατοχής αμφιλεγόμενη. Ήδη στις 26 Απριλίου 1941, σε μια έκτακτη σύγκληση της Ιεράς Σύναξης, οι μοναχοί συνέταξαν μια επιστολή «Προς την Αυτού Εξοχότητα τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερμανικού Κράτους Κύριον Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον», στην οποία του ζητούσαν να θέσει υπό την προστασία του το Άγιο Όρος. Στην επιστολή, την οποία υπέγραφαν 40 εκπρόσωποι των μονών, οι Αγιορείτες ζητούσαν τη διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος της αυτόνομης μοναχικής πολιτείας.

Ο Χίτλερ φαίνεται πως αποδέχτηκε το αίτημα των μοναχών. Στις αρχές του Μαΐου οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης διακήρυσσαν ότι το Άγιο Όρος ήταν πλέον υπό γερμανική προστασία. Εγκατέστησε γερμανικό φυλάκιο στην Ουρανούπολη και με διαταγή του απαγορεύθηκε η είσοδος εκεί των γερμανικών στρατευμάτων. Όπως αποδείχθηκε στα χρόνια που ακολούθησαν, η επιστολή των Αγιορειτών στον Χίτλερ ήταν πράξη απόλυτα ενδεδειγμένη. Οι Βούλγαροι, όπως και στο παρελθόν, ακολούθησαν στις υπό την κατοχή τους περιοχές πολιτική ωμής βίας και εξόντωσης των κατοίκων, με σκοπό τον πλήρη εκβουλγαρισμό τους.

Το ενδιαφέρον των Γερμανών για την περιουσία των μονών του Άγιου Όρους φάνηκε από τους πρώτους κιόλας μήνες της Κατοχής. Τον Ιούνιο του 1941 στη χερσόνησο του Άθω έφτασαν Γερμανοί επιστήμονες με επικεφαλής τον βυζαντινολόγο καθηγητή πανεπιστημίου Φραντς Ντέλγκερ. Οι φωτογράφοι του γερμανικού στρατού που τον συνόδευαν πραγματοποίησαν 1.900 λήψεις φωτογραφιών (χειρογράφων, εικόνων, βιβλίων, κειμηλίων, και λοιπά) οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για το σχέδιο αρπαγής των θησαυρών του Αγίου Όρους.

Στο μεταξύ, η πορεία στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων (μετά το Ελ Αλαμέιν, το Στάλινγκραντ, και λοιπά) είχε πάρει αρνητική τροπή για τις δυνάμεις του Άξονα. Επιπλέον, η συνθηκολόγηση της Ιταλίας την ίδια χρονική περίοδο, 9 Σεπτεμβρίου 1943, πρόσθεσε στον γερμανικό στρατό της νοτιοανατολικής Ευρώπης νέα σοβαρά προβλήματα, που οδήγησαν τελικά στη ματαίωση των οποιωνδήποτε σχεδιασμών για το Άγιο Όρος.

Είναι γεγονός ότι λίγες φορές οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να φυλακίσουν μοναχούς και ελάχιστες φορές να προβούν σε εκτελέσεις. Παρά ταύτα, σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, πολλοί μοναχοί, ασκητές, αλλά και ηγούμενοι του Άθω προσπάθησαν με κάθε τρόπο και με προσωπικές θυσίες να διασώσουν και να περιθάλψουν πολλούς Έλληνες αλλά και στρατιώτες των συμμαχικών στρατευμάτων (στην πλειονότητά τους Νεοζηλανδούς) και να τους προωθήσουν με κάθε μέσο στα μέτωπα των πολεμικών επιχειρήσεων, κυρίως σε αυτά της Μέσης Ανατολής.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 688 (Οκτώβριος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>