Τα Ιουλιανά του 1965 αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη κοινωνική έκρηξη της µετεμφυλιακής Ελλάδας και ένα από τα σημαντικότερα συγκρουσιακά επεισόδια της νεότερης ελληνικής κοινωνίας. Συνοδεύτηκαν από πρωτόγνωρο κοινωνικό αναβρασμό και λαϊκές κινητοποιήσεις. Όσα συνέβησαν στην Ελλάδα στις 15 Ιουλίου 1965 και τις αμέσως επόμενες ημέρες αποτελούν ένα από τα ορόσημα της σύγχρονης πολιτικής Iστορίας μας. Τα γεγονότα εκείνων των ημερών, συνδεδεμένα με αυτό που έμεινε γνωστό ως Aποστασία δημιούργησαν το πολιτικό και το ηθικό περίγραμμα μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν όλες οι παρασιτικές κυβερνητικές ζυμώσεις που έκτοτε έφεραν μια στρατιωτική δικτατορία, ανέτρεψαν τη μοναρχία ανεπιστρεπτί, φαλκίδευσαν την εθνική έκταση του Ελληνισμού, αλλά τελικώς άνοιξαν τον δρόμο για μια Ελλάδα πιο δημοκρατική, έναν πολιτικό κόσμο πιο νηφάλιο και μια ελληνική κοινή γνώμη λιγότερο συναισθηματική και περισσότερο προσγειωμένη.

Για πολλούς όχι μόνο η λέξη «Ιουλιανά» αλλά και η εποχή, η σημασία της, είναι κάτι το εντελώς άγνωστο. Σε αρκετούς «θυμίζει κάτι»,­ ένα ακαθόριστο κυβερνητικό σχήμα ή κάτι τέτοιο. Μόνο για λίγους, σχετικώς, η λέξη «Ιουλιανά» προσδιορίζει μια συγκεκριμένη πολιτική ανωμαλία που διαπράχθηκε πριν από εξήντα χρόνια ακριβώς.

Πρόκειται για μια περίοδο πολιτικής αστάθειας και εντάσεων με έντονη την ανάμειξη του νεαρού τότε βασιλιά Κωνσταντίνου στα πολιτικά πράγματα της χώρας κατά παράβαση του Συντάγματος του 1952· μια περίοδος που οδήγησε σε απαξίωση των πολιτικών και άνοιξε τον δρόμο στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Η έλλειψη συνοχής του κυβερνώντος κόμματος κυρίως στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής και οι εναγώνιες προσπάθειες του Στέμματος να διατηρήσει τον έλεγχο του στρατεύματος οδήγησαν στην παραίτηση της κυβέρνησης Παπανδρέου και στην πολιτική και συνταγματική κρίση του 1965.

Η διακυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου  υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου μετά τις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου του 1963 λειτούργησε διττά, καθώς από τη μια πλευρά εντασσόταν στη λογική του μετεμφυλιακού καθεστώτος και από την άλλη προωθούσε τον εκδημοκρατισμό προκειμένου να ικανοποιήσει τα αιτήματα των κοινωνικών δυνάμεων που εκπροσωπούσε. Την κρίση αυτή και τις συνέπειές της προσπάθησαν να διαχειριστούν κυρίως κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις συγκροτημένες με πολιτικούς κεντρώας προέλευσης, τους λεγόμενους «αποστάτες».

Η Αποστασία του 1965 απετέλεσε μια διαδικασία ασύμβατη με την εξέλιξη της ελληνικής πολιτικής από ένα περιοριστικό σε ένα πιο ανοιχτό πολιτικό σύστημα. Οι συνέπειες για το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι γνωστές. Σε ό,τι αφορά το βασικό κριτήριο λειτουργίας μιας δημοκρατίας που είναι η ανεμπόδιστη εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία, αντί ο κύκλος εναλλαγής να κλείσει στη δεκαετία του 1960 έκλεισε στη δεκαετία του 1980.

Τα Ιουλιανά στην Ελλάδα είναι αναπόσπαστο κομμάτι από τα μεγάλα κινήματα της δεκαετίας του 1960, προπομπός του Μάη του 1968 στη Γαλλία, του «καυτού φθινόπωρου» της Ιταλίας του 1969, όλου εκείνου του κύματος όπου μια νέα εργατική τάξη αμφισβητεί την κοινωνία όπου είναι υποχρεωμένη να ζει, συγκρούεται με τον καπιταλισμό και έρχεται σε ρήξη με τα όρια μιας αριστεράς που συμβιβάζεται.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 685 (Ιούλιος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>