Στέφανος Κακλαμάνης (επιμέλεια)

Η «φύση τῶν πραμάτω»: Από τη γένεση στη διάχυση και την πρόσληψη του Ερωτόκριτου

εκδ. Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος, Σητεία 2023, σελ.: 384, τιμή: 25,00 €

Η κρητική λογοτεχνία στην ακμή της επηρεάζεται από την Ιταλική Αναγέννηση, γι’ αυτό και τα έργα της περιόδου βασίζονται συνήθως σε κάποιο δυτικό πρότυπο, το οποίο ωστόσο οι ποιητές αντιμετώπιζαν με τρόπο δημιουργικό και συχνά πρωτότυπο.

O Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου (1553-1613) αποτελεί ένα από τα κορυφαία έργα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Γράφτηκε στη Σητεία και στο Ηράκλειο γύρω στο 1600 μ.Χ., στην ακμή της Κρητικής Αναγέννησης, η οποία δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τις αναγεννησιακές σχολές της Δύσης. Αφηγείται τον μεγάλο έρωτα του Ερωτόκριτου, ενός νέου που είχε όλες τις χάρες, αλλά δεν ήταν βασιλόπουλο, και της βασιλοπούλας Αρετούσας. Η υπόθεση έχει πολλά κοινά με το έργο Paris et Vienne του Γάλλου Pierre de la Cypède, το οποίο εκδόθηκε το 1487, αλλά το κρητικό αριστούργημα είναι ασύγκριτα υπέρτερο λογοτεχνικά και νοηματικά. Πρωτοτυπώθηκε το 1713 στη Βενετία, στο τυπογραφείο του Ιταλού Αντόνιο Μπορτόλι. Από την πρώτη αυτή έκδοση σώζονται τρία αντίτυπα.

Γράφτηκε γύρω στο 1600 και κυκλοφόρησε αρχικά σε χειρόγραφα. Σήμερα το μόνο σωζόμενο είναι το επτανησιακό χειρόγραφο του 1710, το οποίο βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Αγοράστηκε το 1725 για λογαριασμό του λόρδου Χάρλεϊ από τον κάτοχό του κερκυραίο Νικόλαο Ροδόσταμο. Το χειρόγραφο διακοσμούν 121 μικρογραφίες, με τίτλους σε κάποια σημεία γραμμένους στα ιταλικά, μεγάλα κεφαλαία γράμματα με φυτικά μοτίβα και σκόρπια φυτικά θέματα. Το χειρόγραφο πιθανότατα αντέγραψε παλαιότερο κείμενο που ήταν γραμμένο με λατινικούς χαρακτήρες, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τον τρόπο που μεταγράφει το λατινικό αλφάβητο στο κρητικό ιδίωμα.

Η έκφραση «Φύση των πραμάτω» εμφανίζεται μόνο μια φορά στον Ερωτόκριτο, στο καταληκτικό δίστιχο μιας σκηνής φορτισμένης συναισθηματικά από την Αρετούσα καθώς απορρίπτει τις παραινέσεις της Νένας να μη συναντήσει τον Ρωτόκριτο στη σιδερή θυρίδα όπως της είχε εκμυστηρευτεί.

Ο τόμος, πρόκειται για Πρακτικά του ομότιτλου διεθνούς Συνεδρίου «Η φύση των πραμάτω: από τη γένεση στη διάχυση και την πρόσληψη του Ερωτόκριτου», που οργάνωσε η Στέγη Βιτσέντζος Κορνάρος τον Ιούλιο του 2022 στη Σητεία, απαρτίζεται από 17 μελέτες των  Στέφανου Κακλαμάνη, Βασίλη Παπαδόπουλου, Γιάννη Κιουρτσάκη, Ούλριχ Μένιχ, Παναγιώτας Βασιλάκη, Έρρικας Ανδρουλάκη, Μαρίας-Χριστιάνας Πάσσου, Μαρίνας Ροδοσθένους-Μπαλάφα, Δημήτρη Παραδουλάκη, Τούντορ Ντίνου, Νίκου Μαυρέλου, Γιάννη Ξούρια, Ευριπίδη Γαραντούδη, Κωνσταντίνου Μπόμπα, Κριστιάνο Λουτσιάνι, Αθανάσιου Ζαγκότη και Σταματίας Λαουμτζή,που εστιάζουν, αφενός, στη λογοτεχνικότητα του Ερωτόκριτου όπως αυτή τεκμηριώνεται μέσα από τον πολυφωνικό διάλογο του ποιητή με τη δημώδη ελληνική και την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, διαμορφωμένη κάτω από την επίδραση της ελληνορωμαϊκής παράδοσης στα χρόνια της πρώιμης νεωτερικότητας· κι αφετέρου, στην ακτινοβολία της κρητικής Αναγέννησης και του Ερωτόκριτου σε πολιτισμικά περιβάλλοντα όπου το ποίημα του Κορνάρου και η ελληνική παιδεία έπαιξαν δεσπόζοντα ρόλο στη σφυρηλάτηση της νεοελληνικής ιδιοπροσωπίας από τον 18ο αιώνα έως τις μέρες μας. Ο τόμος ολοκληρώνεται με μελέτες που εξετάζουν τις λογοτεχνικές, θεατρικές και μεταφραστικές τύχες του Ερωτόκριτου τον 20ό  και 21ο αιώνα.

Τεύχος 685 (Ιούλιος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>