Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης

«Η της πολιτείας δόξα». Στέμμα και πολιτική στην Ελλάδα (1830-1974)

εκδ. Μίνωας, 2025, σελ.: 392, τιμή: 30,00 €

Τα θεμέλια του βασιλικού πολιτεύματος –όπου ο ανώτατος άρχοντας του κράτους είναι ισόβιος και συνηθέστατα κληρονομικός– είναι βαθιά μέσα στο χρόνο και πολυποίκιλα.

Το ελληνικό κράτος, από τη γένεσή του ορίστηκε πολιτειακά μοναρχικό. Η βασιλεία στην Ελλάδα “θεωρήθηκε” ως στυλοβάτης και εγγυητής της πολιτικής σταθερότητας, της κοινωνικής τάξης και της οικονομικής ασφάλειας. Έτσι ο Όθων ήλθε το 1833 στην Ελλάδα ως μεσσίας, για να βγάλει τη ρημαγμένη χώρα από τον εμφύλιο σπαραγμό και την «αναρχία» προικισμένος με 60.000 γαλλικά φράγκα από τις Τρεις Δυνάμεις που τον επέλεξαν. Ακόμα και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ο Ελευθέριος Βενιζέλος δίσταζε να επικροτήσει την κατάργηση του βασιλικού θεσμού, διότι αυτό θα έθετε σε κίνδυνο την ικανότητα της χώρας να δανείζεται κεφάλαια από το εξωτερικό. Κατά τον 20ό αιώνα το Στέμμα στην Ελλάδα αποτελούσε “εγγύηση” κατά του κομμουνισμού.

Ο θεσμός της βασιλείας είναι άμεσα συνυφασμένος με την Ιστορία του ελληνικού κράτους. Το 1830 η βασιλεία, στην απολυταρχική μορφή της, δόθηκε στην Ελλάδα ως αντίδοτο στην «αναρχία» του εμφύλιου πολέμου, που ξέσπασε μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια. Τον 19ο αιώνα, εκτός από σύμβολο εθνικής ενότητας, ο βασιλιάς των Ελλήνων λειτουργούσε επίσης ως σύνδεσμος με τα ισχυρά κράτη της Ευρώπης και διασφάλιζε την ικανότητα της χώρας να δανείζεται κεφάλαια από το εξωτερικό.

Το 1935 χρειάστηκε να συμβούν ένα στρατιωτικό πραξικόπημα και η διπλωματική μεσολάβηση της Αγγλίας στον Ελευθέριο Βενιζέλο, προκειμένου να γίνει αποδεκτή η επάνοδος του Γεωργίου Β´ στον θρόνο. Ο αντικοινοβουλευτικός τρόπος που έγινε η παλινόρθωση κατέστησε τον βασιλιά ανασφαλή και δέσμιο όσων τον επανέφεραν στην Ελλάδα. Αυτή η ανασφάλεια συνέχισε να διακατέχει τους διαδόχους του Γεωργίου Β´ μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1946. Ο Ανένδοτος Αγώνας (1961-1963) και οι αντιμοναρχικές δηλώσεις της ΕΔΑ  το 1964 ενέτειναν τις αγωνίες του Στέμματος. Το 1965 ο φόβος για την απώλεια του θρόνου οδήγησε τον Κωνσταντίνο Β´ σε μια αψυχολόγητη σύγκρουση με τον Γεώργιο Παπανδρέου και δημιούργησε το κατάλληλο κλίμα για το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Το πώς θα εξελισσόταν η βασιλευομένη δημοκρατία στην Ελλάδα εάν επικρατούσε στο δημοψήφισμα το 1974 δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Η ιστορική πορεία της ανακόπηκε απότομα και δεν πρόλαβε να ακολουθήσει το αγγλικό ή το σκανδιναβικό υπόδειγμα. Οι υποθέσεις αντιβαίνουν τους κανόνες της ιστορικής επιστήμης και ανήκουν στον χώρο της φαντασίας και της πολιτικής συζήτησης.

Ο Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης στο βιβλίο του εμπλουτίζει τον ιστορικό προβληματισμό γύρω από την λειτουργία της βασιλεία στην πολιτική ζωή και την ιστορική εξέλιξή της στην Ελλάδα υπό το βάρος εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών παραγόντων από την εγκαθίδρυσή της το 1830 έως τη Μεταπολίτευση το 1974.

Το κουβάρι των αλλεπάλληλων πολιτειακών μεταβολών ξετυλίγεται μέσα από το Αρχείο Βασιλικών Ανακτόρων, το Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, τα έγγραφα του Foreign Office, τις ανταποκρίσεις του ελληνικού και ξένου Τύπου καθώς και μια πλειάδα από προσωπικές μαρτυρίες.

Τεύχος 681 (Μάρτιος 2025)

Δείτε Περισσότερα >>