Βιβλίο & Ιστορία
Bλάσης Αγτζίδης | Μεταξύ Σεβρών και Λωζάννης
Bλάσης Αγτζίδης
Μεταξύ Σεβρών και Λωζάννης
Πλευρές της Μικρασιατικής τραγωδίας
εκδ. Πατάκη, 2023, σελ.: 414, τιμή: 18,80 €
Μια από τις σημαντικότερες διεθνείς επιτυχίες της ελληνικής διπλωματίας υπήρξε η Συνθήκη των Σεβρών. Η Συνθήκη αυτή, όμως, τρία χρόνια αργότερα ακυρώθηκε και αντικαταστάθηκε από τη Συνθήκη της Λωζάννης που υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου 1923 στη Λωζάννη της Ελβετίας. Πρόκειται για την τελευταία πράξη μιας ιστορικής διαδικασίας που άρχισε το 1914, με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, και κορυφώθηκε με την ήττα του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1922 από τα τουρκικά εθνικιστικά στρατεύματα του Μουσταφά Κεμάλ. Η μικρασιατική καταστροφή υπήρξε μια πρωτοφανής ανθρωπιστική καταστροφή για τους Έλληνες, τους Αρμένιους και τις υπόλοιπες μη μουσουλμανικές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Με της Συνθήκη της Λωζάννης οι Μεγάλες Δυνάμεις επέλυσαν οριστικά το «αγκάθι» των ελληνοτουρκικών διαφορών και ξεκαθάρισαν τα μεταξύ τους συμφέροντα. Η περιοχή του βρετανικού ενδιαφέροντος ήταν πλέον το Σουέζ, η Παλαιστίνη, η Ιορδανία και το Ιράκ ενώ τα γαλλικά ενδιαφέροντα περιορίστηκαν στην Ευρώπη, στον Λίβανο και στη Συρία. Η Ελλάδα και η Τουρκία επικεντρώθηκαν εφεξής στην ανασυγκρότηση των περιοχών που τους επιδικάστηκαν τελεσίδικα, διαμορφώνοντας εξωτερική πολιτική που αντιστοιχούσε στα κρατικά τους συμφέροντα.
Στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης οι Τούρκοι διεκδίκησαν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου με το επιχείρημα ότι γεωγραφικά συνδέονταν με τη μικρασιατική χερσόνησο. Διεκδίκησαν επίσης την Ίμβρο, την Τένεδο και την Σαμοθράκη, ενώ απαίτησαν ειδικό καθεστώς αυτονομίας για Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Σάμο και Ικαρία. Τελικά τα νησιά αποδόθηκαν στην Ελλάδα αλλά με την υποχρέωση αποστρατιωτικοποίησης, κάτι που συνδεόταν επιπλέον με το καθεστώς των Στενών. Τελικά αποδόθηκαν η Ίμβρος και η Τένεδος στην Τουρκία με την πρόβλεψη ειδικού αυτόνομου καθεστώτος. Σύμφωνα με το άρθρο 13 της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάννης, τα νησιά Λέσβος, Χίος, Σάμος και Ικαρία τέθηκαν υπό καθεστώς μερικής αποστρατιωτικοποίησης, ενώ η Λήμνος και η Σαμοθράκη, σε αντιστοιχία με Ίμβρο και Τένεδο, σε καθεστώς πλήρους αποστρατιωτικοποίησης.
Η Συνθήκη της Λωζάννης και η Συνθήκη των Σεβρών βρίσκονταν σε δύο αντιδιαμετρικά σημεία και εξέφραζαν δύο εντελώς διαφορετικές οπτικές για την πολιτική μοίρα του συγκεκριμένου χώρου. Η Συνθήκη των Σεβρών πρόσφερε τη χειραγώγηση στους υποταγμένους λαούς της πολυεθνικής μουσουλμανικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και υλοποιούσε ένα μέρος των ελληνικών επιδιώξεων. Συνθήκη της Λωζάννης, αντιθέτως, επισφράγιζε τη νίκη του τουρκικού εθνικισμού και την οριστική πλέον εκδίωξη των χριστιανικών πληθυσμών από τον κοινό χώρο, που μετεξελισσόταν πια σε πλήρως εθνική επικράτεια των Τούρκων.
Ο Βλάσης Αγτζίδης στο βιβλίο του αναλύει τις δύο συνθήκες (Σεβρών και Λωζάννης), το γεωπολιτικό περιβάλλον εντός του οποίου υπογράφτηκαν, καθώς και τις πρόνοιές τους, τον Εθνικό Διχασμό και τη διαχείριση της μικρασιατικής πρόκλησης, τις προσδοκίες και τις ματαιώσεις για το Ζήτημα του Πόντου, τη στάση των Μεγάλων Δυνάμεων, τις αιτίες της μικρασιατικής καταστροφής και το τέλος της τραγωδίας. Παρακολουθεί, επίσης, και περιγράφει την τύχη των προσφύγων του 1922 στην Ελλάδα (αποκατάσταση, αντιμετώπιση από τις πολιτικές δυνάμεις, σχέση με την αριστερά, εκλογική συμπεριφορά), καθώς και τους πρόσφυγες στη Ρωσία και στην ΕΣΣΔ.
Τεύχος 679 (Ιανουάριος 2025)
Γράψτε ένα σχόλιο
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.