Η πρώτη πράξη των Δεκεμβριανών παίχτηκε στην Αίγυπτο τον Απρίλιο του 1944. Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό το ΕΑΜικό απελευθερωτικό κίνημα που αναπτύχθηκε στη Μέση Ανατολή, και ιδίως στην Αίγυπτο, από το 1941 έως το 1944.

Συμπαγή βάση του κινήματος αποτέλεσε ο μεγάλος αριθμός οπλιτών και αξιωματικών των ενόπλων ελληνικών δυνάμεων, ναυτεργατών του εμπορικού ναυτικού, καθώς και σημαντικός αριθμός προσφύγων από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και της Κύπρου, που μετά την κατάληψη της Ελλάδας κατέφυγαν στην Αίγυπτο.

Κύρια επιδίωξη των Άγγλων και της ελληνικής κυβέρνησης του εξωτερικού ήταν η συγκρότηση ελεγχόμενου στρατού που ως αποστολή θα είχε την καταστολή του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Γι’ αυτό ίδρυσαν μυστική οργάνωση για την απομάκρυνση και την εξουδετέρωση των ηγετικών αριστερών στοιχείων από τις στρατιωτικές μονάδες στη Μέση Ανατολή. Αυτές οι κινήσεις προκάλεσαν ανησυχία και αγανάκτηση στο δημοκρατικό τμήμα του στρατού, που θεώρησε επιτακτική ανάγκη την ίδρυση της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (ΑΣΟ) στις 10 Οκτωβρίου 1941. Επικεφαλής αυτής της πρωτοβουλίας ήταν ο   Γιάννης Σαλάς, ο οποίος στην πορεία αναδείχθηκε σε καθοδηγητή όλων των αντιφασιστικών οργανώσεων στη Μέση Ανατολή. Η ΑΣΟ και τα αντίστοιχα τμήματά της στο ναυτικό (ΑΟΝ) και στην αεροπορία (ΑΟΑ) συγκέντρωσαν στις γραμμές τους το 90% των στρατιωτών, των ναυτών και των αεροπόρων, καθώς και πολλούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς. Από την ίδρυσή της συνεργάστηκε στενά με την Αντιφασιστική Οργάνωση των Ελλήνων της Αιγύπτου, που είχε αναπτύξει ισχυρή αντιφασιστική δράση.

Στα μέσα Μαρτίου του 1944,όταν έγινε γνωστή η συγκρότηση της κυβέρνησης της ΠΕΕΑ,πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες εκδηλώθηκαν υπέρ αυτής, υποστήριξαν τις προτάσεις της ΠΕΕΑ για σχηματισμό κυβέρνησης ενότητας και ζήτησαν από τους Άγγλους μέσα για να μεταφερθούν στην Ελλάδα και να συμβάλουν αποφασιστικά στην απελευθέρωσή της. Η εκδήλωση των ενόπλων δυνάμεων υπέρ της ΠΕΕΑ και η διάθεση ενεργού συμμετοχής στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα έπεισαν τους Άγγλους ότι η πλειοψηφία των ενόπλων δυνάμεων θα αποτελούσε εμπόδιο στα σχέδιά τους. Στις επιχειρήσεις για τον αφοπλισμό και τελικά τη διάλυση των ελληνικών σωμάτων τον Απρίλιο του 1944 οι Άγγλοι διέλυσαν τον στρατό ξηράς, καθώς και μονάδες του ναυτικού και της αεροπορίας. Χιλιάδες στρατιώτες που εναντιώθηκαν στη διάλυση των ενόπλων δυνάμεων κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης υπό άθλιες συνθήκες.

Η στάση του Απριλίου 1944 αποτέλεσε συνέχεια προηγούμενων  κινημάτων του Μαρτίου και του Ιουλίου 1943, συμπυκνώνοντας με ευκρίνεια την τριετή πολιτική και στρατιωτική αντιπαλότητα στη Μέση Ανατολή. Στο στρατιωτικό πεδίο, επήλθε ως φυσιολογική συνέπεια συμπεριφορών που επιτράπηκε να ριζώσουν, εδραζόμενες στην τακτική της συναίνεσης, στη διαλλακτικότητα των διοικήσεων και στην παράλειψη εφαρμογής του στρατιωτικού κανονισμού. Η αφορμή όμως για την εκδήλωσή της απέδειξε πως η αρχική διαμάχη των στρατιωτικών φατριών για την κυριαρχία τους στο στράτευμα είχε επιφέρει τη μετατροπή των μονάδων σε αντικρουόμενες πολιτικές σπείρες, απόλυτα ελεγχόμενες από παραστρατιωτικά κέντρα. Έφερε σε εξαιρετικά επισφαλή θέση τον αστικό χώρο, καθώς η αναγκαιότητα της ύπαρξης συγκροτημένων και ελεγχόμενων μονάδων ενόψει της επικείμενης απελευθέρωσης σε μία Ελλάδα όπου κυριαρχούσε ο στρατός του ΕΑΜ ήταν άμεση. Έλυσε τον γόρδιο δεσμό της χρόνιας αντιπαλότητας, απομόνωσε τους αριστερούς και τους ακραίους δημοκρατικούς και συσπείρωσε τον αστικό χώρο.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 676 (Οκτώβριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>