Γεώργιος Μικρούδης

Ο Βενιζέλος και η βασιλεία

εκδ. Επίκεντρο, 2024, σελ.: 216, τιμή: 12,00 €

Ήταν ο Ελευ­θέ­ρι­ος Βε­νι­ζέ­λος αντι­μο­ναρ­χι­κός; Ή ήταν απλά οπα­δός του βρε­τα­νι­κού πο­λι­τι­κού μο­ντέ­λου; Αρκετοί ιστορικοί μάλιστα θεωρούν ότι ιδεολογικά βρισκόταν πιο κοντά στη Βασιλευομένη Δημοκρατία παρά στην Αβασίλευτη. Το σίγουρο είναι ότι κανένας άλλος πολιτικός δεν συγκρούστηκε τόσο συχνά και με τόσο μεγάλη ένταση με τους Έλληνες μονάρχες όσο ο Βενιζέλος. Ξε­κι­νώ­ντας από τα πρώ­τα του πο­λι­τι­κά βή­μα­τα στην αυτό­νο­μη Κρή­τη έως το κύ­κνειο άσμα του με το αντι­μο­ναρ­χι­κό Κί­νη­μα του 1935, ο Βε­νι­ζέ­λος ήρ­θε άλ­λο­τε σε ήπια και άλ­λο­τε σε σφο­δρή αντι­πα­ρά­θε­ση με πέ­ντε συ­νο­λι­κά ηγε­μό­νες, δη­λα­δή τον πρί­γκι­πα Γε­ώρ­γιο, και τους βα­σι­λείς Γε­ώρ­γιο Α΄, Κων­στα­ντί­νο Α΄, Αλέ­ξαν­δρο και Γε­ώρ­γιο Β΄. Η πλέ­ον γνω­στή βέ­βαια είναι αυτή με τον Κων­στα­ντί­νο Α΄, η οποία έχει επι­σκι­ά­σει τις υπό­λοι­πες, λαμ­βά­νο­ντας μά­λι­στα τον χα­ρα­κτή­ρα «Εθνι­κού Δι­χα­σμού», τις συ­νέ­πει­ες του οποίου δεν είναι σί­γου­ρο αν έχου­με κα­τα­φέ­ρει να ξε­πε­ρά­σου­με πλή­ρως έως σή­με­ρα.

Στον «Εθνικό Διχασμό» ο Κωνσταντίνος Α΄ επικαλείτο τη διαδεδομένη αντίληψη στις μοναρχίες της εποχής εκείνης, ότι στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας αποκλειστικά αρμόδιος ήταν ο βασιλιάς, ως «ενοποιητικό στοιχείο του έθνους» και πρόσωπο «υπεράνω» των πολιτικών αντιπαραθέσεων. Αντίθετα, ο Βενιζέλος στηριζόταν στην ουσία της δημοκρατίας και του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, που καθιστούσε την κυβέρνηση αρμόδια και πολιτικά υπεύθυνη για όλα ανεξαιρέτως τα ζητήματα του τόπου. Η θεσμική αυτή διαφωνία δεν άργησε να προσωποποιηθεί. Ο Βενιζέλος χαρακτηρίστηκε από μεγάλη μερίδα του αντιβενιζελικού Τύπου και πολιτικού κόσμου ως «αντιδυναστικός». Πράγματι, ο Βενιζέλος είχε κάθε λόγο να είναι εναντίον της βασιλείας. Λόγω της στάσης του Κωνσταντίνου, ο Βενιζέλος δεν μπόρεσε να εφαρμόσει την πολιτική για την οποία εκλέχθηκε, εξαναγκαζόμενος σε παραίτηση και σε δημιουργία μιας δεύτερης κρατικής οντότητας.

Λόγω χαρακτήρα, δεν θα μπορούσε να ασπάζεται ένα σύστημα πεφωτισμένης δεσποτείας, όπως αυτό της Γερμανίας επί Κάιζερ, ή ακόμα και έναν παρεμβατικό συνταγματικό βασιλέα. Ως ρεαλιστής πολιτικός, μικρή σημασία μάλλον έδινε στις θεωρητικές διακρίσεις μεταξύ μιας αβασίλευτης δημοκρατίας και μιας βασιλευομένης δυτικού τύπου. Και σίγουρα χάριν των όποιων προτιμήσεων του επί του πολιτειακού, δεν θα έθετε σε διακινδύνευση τις διεθνείς συμμαχίες της χώρας και την εσωτερική ηρεμία που συχνά συνεπάγεται μια τέτοια μεταβολή.

Από το σύνολο των δηλώσεών του ξεχωρίζει μία της 18ης Οκτωβρίου 1935 όπου μεταξύ άλλων αναφέρει ότι τασσόταν «υπέρ της αβασιλεύτου Δημοκρατίας, ως υπηρετούσης λυσιτελέστερον την εσωτερικήν τάξιν και την εθνικήν ενότητα της χώρας» πλην όμως, αν το αποτέλεσμα ενός εντίμου δημοψηφίσματος θα ήταν αντίθετο, θα εργαζόταν «όπως ο δημοκρατικός λαός θυσιάση τας θεωρητικά του προτιμήσεις υπέρ της αβασιλεύτου δημοκρατίας, εφ’ όσον πρόκειται να αποκατασταθή η εθνική ενότης». Στη δήλωσή του αυτή που απαντά σε επιστολή του κρύβεται η πεμπτουσία των απόψεών του για το πολιτειακό.

Ο Γεώργιος Δ. Μικρούδης καταδεικνύει ότι ο πολιτικός βίος του Ελευθερίου Βενιζέλου μπορεί κάλλιστα να ιδωθεί στη μακρά του διάρκεια ως ένα εκκρεμές μεταξύ επαναστατικού ριζοσπαστισμού και συμβιβαστικού ρεαλισμού, στοιχείων κατά βάση αντιφατικών που πολλές φορές, ωστόσο, συνυπήρχαν στην πολιτική πρακτική του αρχηγού των Φιλελευθέρων.

Τεύχος 671 (Μάιος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>