Ευτυχία  Νικολακοπούλου

Ο Μολιέρος και οι ήρωές του

Εκδ. Οδός πανός, 2023, σελ.: 272, τιμή: 25,00 €

Ο Ζαν-Μπατίστ Ποκελέν ευρέως γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Μολιέρος» (1622–1673), γεννήθηκε και πέθανε στο Παρίσι. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες που ανέδειξε το παγκόσμιο θέατρο. Έζησε για το θέατρο και πέθανε, κυριολεκτικά, για το θέατρο, το οποίο υπηρέτησε από όλες τις θέσεις: θεατής, θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός, δάσκαλος της κωμωδίας στην Ευρώπη· ο μεγαλύτερος κλασικός ποιητής, γενικώς. Πέθανε έπειτα από ισχυρή αιμορραγική κρίση επί σκηνής, παίζοντας τον Κατά φαντασίαν ασθενή. Ως ηθοποιός, δεν είχε θέση στο νεκροταφείο. Ο Βασιλιάς όμως του παραχώρησε μια θέση εκεί που θάβονταν τα αβάπτιστα βρέφη. Η ταφή έγινε νύχτα και κρυφά, παρ’ όλα αυτά με πλήθος κόσμου. Φορούσε πράσινα ρούχα που θεωρούνταν πως φέρνουν κακοτυχία στους ηθοποιούς. Τα οστά του μεταφέρθηκαν το 1792 στο μουσείο των μνημείων και το 1817 στο νεκροταφείο Περ Λασαίζ.

Η ζωή του ήταν ταραχώδης και περιπετειώδης. Ο πατέρας του τον ήθελε θαλαμηπόλο του Βασιλιά, εκείνος σπούδασε νομικά και έγινε δικηγόρος. Όμως, αγαπούσε το θέατρο και όταν ερωτεύτηκε μια ηθοποιό, εγκατέλειψε τη δικηγορία και έγινε ηθοποιός. Περιφερόμενος με τον οικογενειακό θίασο, πλέον, γνώρισε πολλές δυσκολίες και πολλές αποτυχίες. Τα δικά του έργα άρχισε να τα γράφει στα 1665 και κατάφερε να κάνει μερικές επιτυχίες με σάτιρες, στις οποίες καυτηρίαζε ανθρώπινα ελαττώματα και κυρίως γυναικών. Έτσι κέρδισε το ενδιαφέρον του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ’, ο οποίος, μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της προστασίας και προβολής των Γραμμάτων και Τεχνών, άρχισε να τον χρηματοδοτεί.

Έχοντας συγγράψει πάνω από 30 κωμωδίες, δεν αναδείχθηκε μόνο κορυφαίος Γάλλος θεατρικός συγγραφέας, αλλά και κωμικός ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεωρητικός του δράματος κατά τον 17ο αιώνα. Τα έργα του, μεταφρασμένα σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου, συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να συναρπάζουν το θεατρικό κοινό.

Ο Μολιέρος οργανώνει το θέατρό του γύρω από ένα πρόσωπο που παρουσιάζει πολλές εμμονές, με σκοπό να δείξει την αιώνια διαμάχη του μέτρου με την υπερβολή. Δεν είναι η ευστροφία των χαρακτήρων του που μας διασκεδάζει. Μας κάνει να γελάμε επειδή μας αποκαλύπτει τους μηχανισμούς που κυβερνούν το νου και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Ενώ γράφει πάντα με σκοπό να ευχαριστήσει, απευθύνεται λιγότερο στα αυτιά μας, απαιτώντας πολλά από την αντίληψη και την κρίση μας. Υπάρχουν μεταξύ των ηρώων του και αυτοί που οδηγούν τον θεατή σε έναν βαθύ συλλογισμό όσον αφορά τον χαρακτήρα και την συμπεριφορά των γύρω του, συμπεριλαμβανομένου συχνά και του ιδίου. Ο ήρωας πρωταγωνιστής του Μολιέρου ζει σε ένα κόσμο ψευδαισθήσεων και μιας θετικής εικόνας για τον εαυτό του, προερχομένη από τις αυταπάτες που θρέφει, και κάποια στιγμή η επαφή με την πραγματικότητα τον εμποδίζει να πραγματοποιεί τα όνειρά του

Με τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από έναν ρομαντικό κόσμο όπου όλα έχουν ευτυχή έκβαση σε έναν κόσμο που τον κυβερνά η φιλαυτία, ο Μολιέρος ανυψώνει το επίπεδο της κωμωδίας, καθιστώντας την εφάμιλλη σε βάθος και εύρος με την τραγωδία. Κατάφερε έτσι και εισήγαγε στο κωμικό του σύμπαν τις ευτελείς ματαιοδοξίες των αριστοκρατών δανδήδων, την υποχονδρία, τη χολερική ζήλια και την εγωκεντρικότητα των μονομανών και των μελαγχολικών, την προμελετημένη αχρειότητα ενός Ταρτούφου και τον ηδονιστικό σαδισμό ενός Δον Ζουάν.

Η Ευτυχία Νικολακοπούλου στο βιβλίο της –πρόκειται για διαμόρφωση της εις τα γαλλικά διδακτορικής διατριβής της–, αναλύει την ποικιλία των καταστάσεων που οφείλονται στις αρνητικές συνέπειες της ιδεοληψίας των ηρώων του Μολιέρου. Μελετά παράλληλα και τους άλλους χαρακτήρες, γονείς, υπηρέτες, παιδιά, συζύγους όπου αποκαλύπτονται μια ποικιλία ιδιοσυγκρασιών. Με διεισδυτική ματιά φιλοτεχνεί και χαρίζει στο αναγνωστικό κοινό λεπτομερείς αναλύσεις όλων των ηρώων, συνθέτοντας ένα χρησιμότατο οδηγό για τη μελέτη του έργου του Γάλλου δραματουργού.

Τεύχος 668 (Φεβρουάριος 2024)

Δείτε Περισσότερα >>