Μάριος Θρασυβούλου

Μακάριος 1948-1959: Η πολιτική ηγεμονία και η εξέλιξη προς τον αυταρχισμό

εκδ. Παπαζήση, 2023, σελ.: 358, τιμή: 21,20 €

Ο Μακάριος είναι ίσως ο πιο προβεβλημένος διεθνώς Έλληνας ηγέτης του 20ού αιώνα. Γιατί, άραγε, συμβαίνει αυτό; Η αυτονόητη παρατήρηση ότι στο πρόσωπό του συνδυάζονταν μία εκκλησιαστική και μία πολιτειακή ιδιότητα δεν αρκεί για να προσφέρει μία πλήρη ερμηνεία. Ο Μακάριος ήταν πραγματικά μία ασυνήθιστη περίπτωση. Εκλεγμένος με τη λαϊκή ψήφο στο εκκλησιαστικό του αξίωμα, ένας από τους ικανότερους αντιπάλους της αποικιοκρατίας (ακόμη και ως εξόριστος το 1956-1957), εκφραστής ταυτόχρονα ενός αλυτρωτικού κινήματος και του αντιιμπεριαλισμού, διακρινόταν για τη βαθύτατη προσωπική του γοητεία –ένα συνδυασμό ηρεμίας, στιβαρότητας και απίθανου πείσματος– που επηρέαζε ακόμη και τους ορκισμένους εχθρούς του. Στον ελληνικό κόσμο, ο Μακάριος εξέφραζε, ταυτόχρονα, τη σύνδεση με την παράδοση και τη ροπή προς το μοντέρνο· αλλά και το πρότυπο του ανθρώπου που μαχόταν, μόνος του, ενάντια σε όλα τα δεδομένα. Κατά τη δικτατορία –μόνος Έλληνας εκλεγμένος ηγέτης– έγινε σύμβολο όλου του πολιτικού φάσματος για αντίσταση στην τυραννία. Η δαιδαλώδης πορεία του συμπεριλαμβάνει επιθέσεις, ταραχές, εξορίες, συμφωνίες, αντιπαραθέσεις, διεκδικήσεις, παραχωρήσεις, συμβιβασμούς, αμέτρητες συναντήσεις, γενικά αλλεπάλληλα γεγονότα. Πολλοί τον θαύμασαν και τον εξύμνησαν, άλλοι τον κατηγόρησαν.

Σήμερα ο Μακάριος αποτελεί, όμως, ένα ακόμη αγιογραφικό στερεότυπο στα ράφια της ελληνικής ιστορίας. Τα γεγονότα του 1974, το πραξικόπημα, η εισβολή και η κατοχή που ακολούθησαν, τον κατέταξαν στην κατηγορία των μαρτύρων. Ο Μακάριος ήταν, παρ’ όλα αυτά, μια πολύπλοκη προσωπικότητα με πάρα πολλές αντιφάσεις. Είναι εντυπωσιακό ότι μέχρι και σήμερα στην Κύπρο ελάχιστοι είναι οι πολιτικοί, οι ερευνητές και οι ιστορικοί οι οποίοι τολμούν να πάνε πέρα από την αγιογραφία, στον «πραγματικό Μακάριο».

Υπάρχουν όμως ερωτήματα τα οποία θέτει ο Μάριος Θρασυβούλου στο βιβλίο του, και στα οποία δίνει ψύχραιμες και τεκμηριωμένες απαντήσεις: Γιατί ο Μακάριος επελέγη στη θέση του μητροπολίτη αρχικά και μετά στη θέση του αρχιεπισκόπου; Γιατί η εκκλησία της Κύπρου κατάφερε να υπερκεράσει τις πολιτικές δυνάμεις; Που οφείλεται η ραγδαία εξέλιξη του νεαρού αρχιεπισκόπου και η ολοένα και πιο μεγάλη αύξηση της πολιτικής του δύναμης; Γιατί το ΑΚΕΛ δεν κατάφερε να τον αμφισβητήσει; Ποια ήταν η σχέση του Μακάριου, με τις κυβερνήσεις, το κόμματα και την κοινωνία της Ελλάδας; Πως αντιμετώπιζε ο αρχιεπίσκοπος τον ένοπλο αγώνα και τον αρχηγό του, τον Γρίβα; Γιατί παλινδρομούσε συχνά στις δράσεις του; Γιατί ο Μακάριος στράφηκε στην ανεξαρτησία; Γιατί η ελληνοκυπριακή κοινότητα αγκάλιασε με τόση θέρμη τον ηγέτη της προσδίδοντάς του, περίπου, τον ρόλο του Μεσσία; Ποια ήταν η αντίληψή του για το ανεξάρτητο κράτος που ιδρύθηκε και για τους συνιδρυτές Τουρκοκύπριους; Πως εννοούσε τη δημοκρατία; Πως έκτισε την εξουσία του στο νέο κράτος; Ποια ήταν τα πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα στην Κύπρο όταν ο Μακάριος εκλεγόταν πρόεδρος της δημοκρατίας στα τέλη του 1959;

Οι απαντήσεις μας κάνουν γνωστό τον πραγματικό Μακάριο, χωρίς να μειώνουν την ισχυρότατη προσωπικότητά του και την τεράστια προσφορά του στην Κύπρο.

Τεύχος 666 (Δεκέμβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>