Eυτυχία Δ. Λιάτα

Εκ του υστερήματος αρμάτωσαν…: Η φρεγάτα «Τιμολέων» στην Επανάσταση του 1821

εκδ. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών
2020, σελ.: 204, τιμή: 12,00 €

Είναι γνωστό πόσο αποφασιστικός και καίριας σημασίας για την αρχική επιτυχία και τη συνέχιση της Επανάστασης υπήρξε ο ρόλος των τριών νησιών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών. Με τη συμμετοχή τους στον αγώνα εμπόδισαν τον ελεύθερο διάπλου του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο και την απρόσκοπτη προσέγγισή του στην Πελοπόννησο, αποτρέποντας έτσι την κατάπνιξη της Επανάστασης.

Από την ελληνική ιστοριογραφία γνωρίζουμε τα συγκεντρωτικά συνολικά μεγέθη δαπανών για καθένα από τα τρία νησιά, βάσει των αιτήσεων για αποζημιώσεις που υπέβαλαν με το τέλος της Επανάστασης και των ποσών που τελικά εγκρίθηκαν. Τα στοιχεία αυτά η ιστορική επιστήμη δεν τα δέχεται άκριτα αλλά υποβάλλει σε έλεγχο την ακρίβειά τους.

Η Ευτυχία Δ. Λιάτα στο βιβλίο της ασχολείται με δύο αρχειακά τεκμήρια από την επαναστατική περίοδο της Ιστορίας της Ύδρας, πρωτοπόρου στις θάλασσες στον αγώνα του ’21. Μία υδραίικη φρεγάτα συγκροτεί ένα ιδιαίτερο πεδίο μελέτης και αποδεικνύει πώς μερικά ταπεινά κατάστιχα μπορούν να φωτίσουν την οικονομική ζωή της Ελληνικής Επανάστασης. Η μακρόχρονη ιστορία της Ύδρας έχει τροφοδοτήσει μια μεγάλη θεματική που περιλαμβάνει τις ναυτικές κοινωνίες του Αιγαίου, τους εμποροκαπετάνιους και τους τρόπους συγκρότησης κεφαλαίου στις θαλάσσιες μεταφορές από τον 18ο αιώνα. Η μονάδα μελέτης εδώ είναι το ιστιοφόρο «Τιμολέων» με καπετάνιο τον Λάζαρο Πινότση.

Για τον Υδραίο καπετάνιο Λάζαρο Πινότση ή Πινότζη ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία θα βρει κανείς στη βιβλιογραφία τη σχετική είτε με την Ύδρα, είτε με την Επανάσταση του 1821. Γνωρίζουμε ότι πέθανε το 1859 σε ηλικία 94 ετών. Προεπαναστατικά ανήκε στην κατηγορία των εμποροκαπετάνιων που ασκούσαν το εξωτερικό εμπόριο. Αναφέρεται ότι εμπορευόταν λάδι και σιτάρι τα οποία πουλούσε στις αγορές της Μασσαλίας, Νάπολης, Λισαβόνας και Μάλαγας. Η φρεγάτα «Τιμολέων» αγοράστηκε το 1813 στο Γιβραλτάρ και σύμφωνα με το κατάστιχο Πινότση έφερε 14 κανόνια. Ο «Τιμολέων» έλαβε μέρος σε όλες τις θαλάσσιες εκστρατείες, από την πρώτη έως την τελευταία ναυμαχία, δηλαδή σε συμπυκνωμένο χρόνο 39 μήνες και 10 ημέρες. Μετά το τέλος της  Επανάστασης πολλοί από τους πλοιοκτήτες και καπετάνιους που έλαβαν μέρος στον Αγώνα, κ εφόσον τα πλοία τους διεσώθησαν επέστρεψαν στις εμπορικές τους δραστηριότητες. Αν και ο «Τιμολέων» βγήκε αλώβητος από τις ναυμαχίες δεν γνωρίζουμε την μεταπαναστατική του τύχη. Όσον αφορά τον Πινότση διορίστηκε έφορος (υποδιευθυντής) στο Ναύσταθμο του Πόρου.

Η λεπτομερής ανάλυση των κατάστιχων τροφοδοτεί μια ιστορία μέσα στη μικρή κοινότητα που έζησε, δηλαδή μέσα και πέρα από την Ύδρα, κατά την Επανάσταση του 1821. Στο διάστημα 1821-1828 περίπου 800 άτομα συνέδεσαν την τύχη τους με τον «Τιμολέοντα», αυτό το μεσαίου μεγέθους ιστιοφόρο, που καταγράφει για την ίδια περίοδο έξοδα πάνω από 250.000 γρόσια, ως κόστος συμμετοχής σε διάφορες εκστρατείες του Αγώνα, ενώ ο πραγματικός αριθμός τους θα μπορούσε και να διπλασιαστεί. Αυτή η σημαντική συμβολή στην οικονομική ζωή κατά το 1821 αναδεικνύει τις δυσκολίες αλλά και τις δυνατότητες της ιστορικής προσέγγισης των αριθμών.

Τεύχος 666 (Δεκέμβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>