C. A. Bayly
Η αναδιαμόρφωση του νεωτερικού κόσμου, 1900-2015

Μετάφραση: Χρήστος Γεμελιάρης         

εκδ. Αλεξάνδρεια 2022, σελ.: 600, τιμή: 32,20 €

Mέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, η Ιστορία αντιμετωπιζόταν ως ένας δευτερεύον κλάδος άλλων πεδίων σκέψης και γνώσης.  Όταν την εποχή εκείνη, οι ιστορικοί άρχισαν να καταδεικνύουν την ανεξαρτησία της ως αυτοτελούς πεδίου επιστημονικής έρευνας, με το δικό της αντικείμενο, τους δικούς της κανόνες και τις δικές της μεθόδους, στην ουσία την ανήγαγαν σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί όχι η διεξοδική καταγραφή του ανθρώπινου παρελθόντος, αλλά και η ιστορική διερεύνηση της δυτικής Ευρώπης και των κοινωνιών που είχε διαμορφώσει η ευρωπαϊκή επέκταση και αποικιοποίηση.

Η παγκόσμια Ιστορία αυτή καθαυτή παρέμενε σε μεγάλο βαθμό αρμοδιότητα στοχαστών και συγγραφέων που ενδιαφέρονταν κυρίως για την κατασκευή θεωρητικών ή μεταφυσικών συστημάτων. Μόλις προς τα τέλη του 20ού αιώνα η κοινότητα των πανεπιστημιακών ιστορικών άρχισε να την αναγνωρίζει ως ένα ιδιαίτερο και μάλιστα επιτακτικό πεδίο για την εφαρμογή των γνώσεων και των δεξιοτήτων τους.

Γραμμένο από έναν από τους κορυφαίους ιστορικούς της γενιάς του, πρωτοπόρο στη μελέτη της παγκόσμιας ιστορίας, το βιβλίο αυτό επισκοπεί σε εντυπωσιακό εύρος και βάθος την παγκόσμια ιστορία στα πεδία της πολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνίας και του πολιτισμού κατά τον μακρύ εικοστό αιώνα. Ο Κρίστοφερ Μπέιλι εντοπίζει, ανάμεσα σε άλλα κρίσιμα φαινόμενα και ιδέες, τις μορφές του κράτους, του κεφαλαίου και της επικοινωνίας ως καταλύτες αλλαγής σε παγκόσμια κλίμακα. Διερωτάται αν ο πόλεμος υπήρξε πράγματι η κύρια προωθητική δύναμη της ιστορίας του 20ού αιώνα και διερευνά τις αιτίες της επανάκαμψης των τοπικών συγκρούσεων αντί μιας παγκόσμιας σύρραξης μετά το 2000. Και ανατέμνει το αφήγημα της ανισότητας, που έχει συνδιαμορφώσει τις εξελίξεις των τελευταίων εκατό χρόνων. Συμπληρώνει και ολοκληρώνει έτσι τη σφαιρική θεώρηση που εγκαινίασε με το ρηξικέλευθο έργο του Η γέννηση του νεωτερικού κόσμου, 1780-1914 (εκδ. Αλεξάνδρεια 2013), με το οποίο όχι μόνο συνέβαλε τα μέγιστα στην καθιέρωση της παγκόσμιας Ιστορίας ως επιστημονικού κλάδου αλλά και τροποποίησε το εννοιολογικό πλαίσιο του αντικειμένου μετατοπίζοντας τη Δύση από το εστιακό του κέντρο.

Η ιστορική καταγραφή του Μπέιλι φέρει την σφραγίδα ευρέων και ανθρωπιστικών ενδιαφερόντων. Διακριτή είναι η εκπληκτική ικανότητά του να αντιδρά σε νέες οπτικές και να παράγει νέες διεισδυτικές ιδέες. Η βιομηχανοποίηση, η αστικοποίηση, ο εθνικισμός και η διεύρυνση του κράτους αποτελούν για τον Μπέιλι παγκόσμιες διεργασίες, παρά τις τοπικές ιδιομορφίες. Η συνύφανση εθνικισμού, δημοκρατίας και κεφαλαίου υπό διάφορες μορφές καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα θυμίζει ορισμένες πτυχές των επιχειρημάτων των ιστορικών και θεωρητικών αρχής γενομένης από τον Έρικ Χομπσμπάουμ και φτάνοντας μέχρι τον Τόμας Μαν. Ο Μπέιλι εξετάζει συγχρόνως και την τεράστια αύξηση του πληθυσμού μετά το 1900, κάτι που αποτέλεσε μια περαιτέρω πολιτική αιτιολόγηση του πολέμου και της αλλαγής. Η απαίτηση των Ναζί για «Ζωτικό Χώρο» ή επιτακτική ανάγκη της Ιαπωνίας να εγκαταστήσει στη Μαντζουρία τον υπεράριθμο αγροτικό πληθυσμό που κατοικούσε στο βόρειο τμήμα της χώρας αντικατόπτριζαν την πρώτη διάσταση του εθνικισμού.

Τεύχος 664 (Οκτώβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>