Ben Wilson

Metropolis: Η ιστορία των πόλεων, της μεγαλύτερης ανακάλυψης του ανθρώπου

Μετάφραση: Βιολέττα Ζεύκη,
εκδ. Διόπτρα, 2022, σελ.: 608, τιμή: 19,90 €

Μία από τις σπουδαιότερες αλλαγές που ταλάνισαν τον πλανήτη τις τρεις τελευταίες δεκαετίες είναι ο εντυπωσιακός τρόπος με τον οποίο οι μείζονες μητροπόλεις απομακρύνονται από τις χώρες όπου ανήκουν. Η πλάστιγγα της παγκόσμιας οικονομίας κλίνει προς λίγες πόλεις και αστικές περιοχές: ως το 2025, 440 πόλεις με συνολικό πληθυσμό 600 εκατομμυρίων (το 7% όλης της ανθρωπότητας) θα αντιπροσωπεύουν το μισό του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Μεμονωμένες πόλεις σε πολλές αναδυόμενες αγορές, σαν το Σάο Πάολο, το Λάγκος, τη Μόσχα και το Γιοχάνεσμπουργκ, από μόνες τους παράγουν από το ένα τρίτο ως το μισό του εθνικού πλούτου της χώρας όπου ανήκουν. Το Λάγκος, που φιλοξενεί το 10% του πληθυσμού της Νιγηρίας, αντιπροσωπεύει το 60% των βιομηχανικών και εμπορικών δραστηριοτήτων σε εθνικό επίπεδο· αν τυχόν ανακήρυσσε την ανεξαρτησία του και γινόταν πόλη-κράτος, θα ήταν η πέμπτη πλουσιότερη χώρα στην Αφρική. Στην Κίνα, το 40% της συνολικής εγχώριας οικονομικής ανάπτυξης παράγεται από μόλις τρεις περιοχές μεγαλουπόλεων. Αυτό δεν είναι νέο φαινόμενο. Πράγματι, παρατηρούμε μια επιστροφή σε μια κατάσταση πολύ συνήθη στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας μας – τον υπερμεγέθη ρόλο της πρωταγωνίστριας πόλης στα ανθρώπινα πράγματα. Στην αρχαία Μεσοποταμία ή στην Κεντρική Αμερική πριν από τον Κολόμβο, κατά την ακμή της αρχαιοελληνικής πόλεως ή στο απόγειο της μεσαιωνικής πόλης-κράτους, μια επίλεκτη ομάδα μητροπόλεων μονοπωλούσαν το εμπόριο και υπερίσχυαν ολόκληρων εθνικών κρατών.

Στην ανθρώπινη ιστορία η απόκλιση μεταξύ μεγάλων πόλεων και χωρών δεν αφορά μόνο τον οικονομικό τομέα. Η μεγάλη επιτυχία τους σημαίνει ότι απομυζούν τις λιγότερο προνομιούχες κωμοπόλεις και περιφέρειες αποσπώντας ταλέντα και πλούτο.

Νεότερες, με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο, πλουσιότερες και πιο πολυεθνικές από τον αντίστοιχο πληθυσμό της χώρας όπου ανήκουν, οι λεγόμενες παγκόσμιες πόλεις έχουν περισσότερα κοινά μεταξύ τους.  Υπό κάποιες έννοιες η λέξη «μητροπολιτικός» υποδηλώνει αίγλη και ευκαιρίες· αλλά είναι και συνώνυμο ενός είδους ελιτισμού –πολιτικού, πολιτιστικού και κοινωνικού– ο οποίος προκαλεί όλο και μεγαλύτερη δυσαρέσκεια.

Ο ιστορικός Μπεν Γουίλσον αφήνοντας μακριά προκαταλήψεις και διαδεδομένες αντιλήψεις αναφορικά με τον πρωταρχικό χαρακτήρα γνωστών ιστορικών πόλεων, αφηγείται τη μεγάλη, ένδοξη Ιστορία του τρόπου με τον οποίο η ζωή στην πόλη επέτρεψε την ανάπτυξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Ξεκινώντας με την Ουρούκ, την πρώτη πόλη του κόσμου, που χρονολογείται από το 4.000 π. Χ. και απεικονίζεται στο Έπος του Γκιλγκαμές, μας δείχνει ότι οι πόλεις δεν ήταν ποτέ μια ανάγκη, αλλά, όταν δημιουργήθηκαν, η εγγύτητά τους οδήγησε σε άνθηση των επιτευγμάτων του ανθρώπου, δημιουργώντας νέα επαγγέλματα, νέες μορφές τέχνης, λατρείας και εμπορίου – όλα αυτά που συνθέτουν τον πολιτισμό. Ξεναγώντας τους αναγνώστες σε διάσημες πόλεις σε μια περίοδο που καλύπτει πάνω από 7.000 χρόνια, ο Γουίλσον αποκαλύπτει τις καινοτομίες καθεμίας: την ενασχόληση με τα κοινά στην Αγορά της Αθήνας, το παγκόσμιο εμπόριο στη Βαγδάτη του 9ου αιώνα, τα οικονομικά στα καφέ του Λονδίνου, τις οικιακές ανέσεις στην καρδιά του Άμστερνταμ.

Τεύχος 663 (Σεπτέμβριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>