Σπύρος Κατσούλας

Διλήμματα στο τρίγωνο
Οι ΗΠΑ και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις

εκδ. Διόπτρα 2023, σελ.: 424, τιμή: 17,70 €

Τα τελευταία χρόνια διανύουμε μία άκρως μεταβατική περίοδο στο διεθνές σύστημα κρατών, όπως αυτό έχει εδραιωθεί ιστορικά, κατά την οποία το γεωπολιτικό παιχνίδι επιστρέφει και περιφερειακές δυνάμεις παρακολουθώντας τις διεθνείς ανακατατάξεις προσπαθούν να αναδυθούν προσδοκώντας διάφορα οφέλη, ενώ ταυτόχρονα από πλευράς διεθνών θεσμικών οντοτήτων παρατηρούμε μία αδυναμία διαχείρισης περίπλοκων ζητημάτων που άπτονται του πεδίου των διακρατικών σχέσεων καθώς και μία γενικότερη χαλάρωση των θεσμών. Μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από αστάθεια, αβεβαιότητα, κρίσεις και ένταση, παρά το γεγονός ότι ο κόσμος μας είναι αλληλοεξαρτώμενος. Η τάση παγκοσμιοποίησης και η μετατροπή του άναρχου διεθνούς συστήματος από μονοπολικό σε πολυκεντρικό αναζωπυρώνουν τους ανταγωνισμούς μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, δοκιμάζουν τις υπάρχουσες συμμαχίες δημιουργούν την ανάγκη ανεύρεσης νέων εταίρων και οικοδόμησης νέων διεθνών και περιφερειακών συνασπισμών. Εντός αυτού του πολύπλοκου, ευμετάβλητου και εύφλεκτου περιβάλλοντος η Ελλάδα δεν καλείται μόνο να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης (όχι απαραίτητα στρατιωτικής) των μεγάλων δυνάμεων, αλλά και να αντιμετωπίσει μια συνεχώς αυξανόμενη ποιοτικά και ποσοτικά, αναθεωρητική και επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας.

Η γεωπολιτική αναγκαιότητα του Ψυχρού Πολέμου έφερε τις ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρότι οι ΗΠΑ χρειάζονταν τόσο την Ελλάδα όσο και την Τουρκία για να επιτύχουν τους στόχους τους, οι δύο άσπονδοι σύμμαχοι έφτασαν έξι φορές στο κατώφλι του πολέμου. Οι ΗΠΑ έπρεπε κάθε φορά να βρουν τρόπο για να συγκρατήσουν τους δύο πυλώνες της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ προκειμένου να αποφύγουν μια ολέθρια σύγκρουση που θα οδηγούσε σε ρήξη τη Συμμαχία και σε απώλεια του ελέγχου της κομβικής περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Ταυτόχρονα, όμως, δεν ήθελαν να χαλάσουν τις σχέσεις τους ούτε με τη μια αλλά ούτε και με την άλλη πλευρά, κάτι που έγινε γνωστό ως η πολιτική των ίσων αποστάσεων.

Το δίλημμα του φύλακα είναι ένα θεωρητικό μοντέλο που αποτυπώνει το πλέγμα των ανεπιθύμητων επιλογών που απλώνονται μπροστά σε μια μεγάλη δύναμη όταν αντιμετωπίζει προβλήματα μεταξύ των συμμάχων της: όποια στάση κι αν τηρήσει σε περίπτωση κρίσης, η πλευρά που δυσαρεστείται από τη συμπεριφορά της αισθάνεται εγκαταλελειμμένη και η πλευρά που ικανοποιείται αισθάνεται ενθαρρυμένη να διεκδικήσει περαιτέρω τους στόχους της.

Το βιβλίο του διεθνολόγου Δημήτρη Κατσούλα αναλύει με τρόπο εύληπτο και διεισδυτικό την πολιτική των ίσων αποστάσεων που αποδίδεται στις ΗΠΑ τις τελευταίες δεκαετίες. Καθώς η φύση της τριγωνικής σχέσης μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας-ΗΠΑ δεν έχει αλλάξει το βιβλίο βοηθά τον αναγνώστη να κατανοήσει σε βάθος τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ όταν καλούνται να μετριάσουν τα προβλήματα που προκύπτουν μεταξύ δύο σημαντικών συμμάχων τους σε μια περιοχή εξέχουσας γεωπολιτικής σημασίας. Κατανοητός στη γραφή του και αμερόληπτος, κάνοντας εξαιρετική χρήση της θεωρίας και των ιστορικών γεγονότων, επιτυγχάνει να καταστήσει σαφή την θέση των ΗΠΑ απέναντι στις ελληνοτουρκικές κρίσεις εξετάζοντας τις έξη κρίσεις που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Καλύπτει ένα σημαντικό κενό της εγχώριας και διεθνούς βιβλιογραφίας.

Τεύχος 660 (Ιούνιος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>