David Graeber, David Wengrow

Η Αυγή των Πάντων – Μια Καινούρια Ιστορία της Ανθρωπότητας

Mετάφραση: Χριστόδουλος Λιθαρής

εκδ. Διόπτρα, 2023, σελ.:784, τιμή: 25,50 €

Δεν αποτελεί έκπληξη, το ότι οι περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν μια αυθόρμητη έλξη για την πιο τραγική εκδοχή της Ιστορίας. Το πιο αισιόδοξο αφήγημα –σύμφωνα με το οποίο ο δυτικός πολιτισμός κάνει αναπόφευκτα τους πάντες ευτυχέστερους, πλουσιότερους και ασφαλέστερους­– έχει ένα τουλάχιστον προφανές μειονέκτημα. Δεν κατορθώνει να εξηγήσει γιατί ο πολιτισμός δεν εξαπλώθηκε από μόνος του· δηλαδή, γιατί οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αναγκάστηκαν να περάσουν τα τελευταία 500 χρόνια σημαδεύοντας με όπλα τους ανθρώπους για να τους αναγκάσουν να τον υιοθετήσουν. Στο απόγειο του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού του 19ου αιώνα, όλοι φαίνονταν να το αντιλαμβάνονται καλύτερα αυτό. Παρόλο που τον θυμόμαστε σαν μια εποχή με αφελή πίστη, η φιλελεύθερη πρόοδος, δεν ήταν ποτέ το κυρίαρχο αφήγημα στη βικτοριανή κοινωνική θεωρία, πόσο μάλλον στην πολιτική σκέψη.

Επί γενιές ολόκληρες θεωρούμε ότι οι πρόγονοί μας ήταν απλοϊκοί, είτε ελεύθεροι και ίσοι είτε βάναυσοι και πολεμοχαρείς. Μαθαίνουμε ότι μπορέσαμε να δημιουργήσουμε πολιτισμό μόνο θυσιάζοντας την αρχέγονη ελευθερία μας ή τιθασεύοντας τα βασικά μας ένστικτα.

Ο ανθρωπολόγος Ντέιβιντ Γκρέμπερ και ο αρχαιολόγος Ντέιβιντ Γουένγκροου μας εξηγούν πώς οι θεωρίες αυτού του είδους πρωτοεμφανίστηκαν τον 18ο αιώνα ως αντίδραση στην κριτική της ευρωπαϊκής κοινωνίας από τους αυτόχθονες λαούς και γιατί είναι λάθος. Το βιβλίο τους ανατρέπει τον τρόπο που βλέπουμε την ανθρώπινη Ιστορία, τις απαρχές της γεωργίας, της ιδιοκτησίας, των πόλεων, της δημοκρατίας, της δουλείας και του ίδιου του πολιτισμού. Βασισμένοι σε πρωτοποριακές έρευνες στην αρχαιολογία και στην ανθρωπολογία, καταδεικνύουν ότι η Ιστορία μπορεί να γίνει ξαφνικά πολύ πιο ενδιαφέρουσα, αν δούμε τι λέει πραγματικά. Αν οι άνθρωποι δεν περνούσαν το 95% του εξελικτικού παρελθόντος τους σε μικρές ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, τότε τι έκαναν τόσο καιρό; Αν η γεωργία και οι πόλεις δεν μας έριξαν στην ιεραρχία και στην κυριαρχία, τότε τι σήμαιναν;

Οι απαντήσεις συχνά είναι απροσδόκητες και δείχνουν ότι η πορεία της ανθρώπινης ιστορίας ίσως να μην είναι χαραγμένη στην πέτρα, αλλά να είναι περισσότερο γεμάτη από διασκεδαστικές πιθανότητες απ‘ όσο τείνουμε να φανταζόμαστε.

Οι συγγραφείς αρχίζουν το βιβλίο τους με ένα παράθεμα που αναφέρεται στην ελληνική έννοια της λέξης «καιρός», ως μιας από τις πιο περιστασιακές στιγμές στην Ιστορία μιας κοινωνίας όπου συμβαίνει μια μεταβολή στα πλαίσια αναφοράς της και, επομένως, είναι εφικτή η πραγματική αλλαγή. Στους φιλοσόφους αρέσει μερικές φορές να μιλούν για το «Συμβάν» –μια πολιτική επανάσταση, μια επιστημονική ανακάλυψη, ένα καλλιτεχνικό αριστούργημα–, δηλαδή ένα επίτευγμα που αποκαλύπτει πλευρές της πραγματικότητας οι οποίες είναι αδιανόητες, αλλά, από τη στιγμή που θα τις δούμε, δεν ξεχνιούνται ποτέ. Αν ναι, τότε ο «καιρός» είναι ο χρόνος στον οποίο τείνουν να εμφανίζονται Συμβάντα.

Η Αυγή των πάντων αλλάζει ριζικά την αντίληψή μας για το παρελθόν του ανθρώπου και προσφέρει έναν τρόπο να φανταστούμε νέες μορφές ελευθερίας, νέους τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας.

Τεύχος 659 (Μάιος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>