William St. Clair
…Και πάλι μια ελεύθερη Ελλάδα!
Οι Φιλέλληνες στον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας

εκδ. Γκοβόστη, 2022, σελ.: 568, τιμή: 28,50 €

To βιβλίο …και πάλι μια Ελεύθερη Ελλάδα, είναι ένα βιβλίο για ανθρώπους που «αγάπησαν την Ελλάδα».  Αφηγείται την Ιστορία του ποιοι ήταν οι φιλέλληνες, από πού ήρθαν, γιατί πολέμησαν, τις τους συνέβη και –τελικά τι ρόλο έπαιξαν στην έκβαση του πολέμου. Ο Βρετανός ιστορικός Γουίλιαμ Σεν Κλερ (1937-2021), τοποθετεί αυτούς τους ξένους στο κέντρο της αφήγησης.

Οι φιλέλληνες πίστευαν ότι πολεμούσαν για να δημιουργήσουν ένα ελεύθερο, κυρίαρχο λαό, που θα παραμέριζε εθελοντικά για το καλό του συνόλου τα ατομικά δικαιώματα και τις διαφορές, όπως είχε οραματιστεί ο Ρουσσώ στο Κοινωνικό Συμβόλαιο. Στην πραγματικότητα οι ιδέες του Ρουσσώ δεν άφησαν ανεπηρέαστο τον ελληνικό χώρο. Ωστόσο, σε τοπικό επίπεδο, οι κανόνες συμπλοκής στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ήταν αυτοί που είχαν καθιερωθεί από κτηνώδη έθιμα και πρακτικές στη διάρκεια των προηγούμενων έξι αιώνων περίπου.

Οι εκατοντάδες φιλέλληνες που πολέμησαν στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1820 και των οποίων η προσωπική εμπειρία βρίσκει τον δρόμο μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου, είχαν σημαδευτεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ισόβια από τους Ναπολεόντειους πολέμους. Ο ίδιος ο φιλελληνισμός γεννήθηκε υπό τη σκιά της ανελεύθερης πολιτικής άποψης που κυριάρχησε στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μετά την ήττα του Ναπολέοντα. Διαβάζοντας το βιβλίο του Σεν Κλερ  αντιλαμβάνεσαι ότι σε ένα ευρύτερο γενικό πλαίσιο, η Ελληνική Επανάσταση αποτελεί ορόσημο ανάμεσα στις αποτυχημένες φιλελεύθερες-εθνικιστικές επαναστάσεις στην Ισπανία και την Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του 1820 και τις πιο επιτυχημένες στη Γαλλία και το Βέλγιο το 1830. Από εκεί κι έπειτα η διαδικασία που καθιέρωνε τελικά το εθνικό κράτος ως πρότυπο σε όλη την Ευρώπη και σε μεγάλο μέρος του κόσμου ήταν ασυγκράτητη: δια μέσου των αποτυχημένων εξεγέρσεων του 1848 στην ενοποίηση της Ιταλίας και της Γερμανίας, που και οι δύο ολοκληρώθηκαν το 1871 και συνεχίζοντας με τη δημιουργία νέων κρατών από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας από τις αρχές του 1990, η Ελλάδα αναγνωρισμένη ως κυρίαρχη και ανεξάρτητη το 1830, στέκει στην αρχή.

Το βιβλίο ασχολείται με έναν τεράστιο αριθμό χαρακτήρων, από τα γνωστά ονόματα πολιτικών ηγετών και περισσότερο διάσημων προσώπων, όπως ο λόρδος Μπάιρον, μέχρι ένα πλήθος αφανών και ως επί το πλείστον αρκετά μη ηρωικών ξένων εθελοντών και Ελλήνων με αντίθετα υπόβαθρα. Ο Γουίλιαμ Σεν Κλερ δεν διστάζει να επισημάνει τις ανοησίες των ατόμων, την ανηθικότητα των κυβερνήσεων και των πρακτόρων τους και ενίοτε να προχωρά σε κρίσεις όπου το θεωρεί αναγκαίο. Είναι ακριβοδίκαιος με τους κύριους συμμετέχοντες. Αντλώντας συχνά από φρικιαστικές περιγραφές ξένων φιλελλήνων που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες, εξισορροπεί τα όσα λέγονται συχνά για τις τουρκικές θηριωδίες που διαπράχθηκαν σε βάρος Ελλήνων Χριστιανών, με αποδείξεις για την εξίσου κτηνώδη και την εξίσου χωρίς διακρίσεις συμπεριφορά από την ελληνική πλευρά. Αφότου εκδόθηκε για πρώτη φορά το βιβλίο το 1972 αποτελεί την κλασική και πλέον αξιόπιστη περιγραφή αυτών που πολέμησαν για την Ελλάδα.

Τεύχος 656 (Φεβρουάριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>