Οι πρώτες απόπειρες για τη σύμπηξη ευρωπαϊκών στρατιωτικών συμμαχιών συνέπεσαν με την πιο θερμή φάση του ελληνικού εμφύλιου πολέμου. Διακατεχόμενες από υπαρξιακά σύνδρομα ανασφάλειας η Ελλάδα και η Τουρκία επιδίωξαν την ένταξή τους στη λεγόμενη Δυτική Ένωση, που προέκυψε από το Σύμφωνο των Βρυξελλών. Οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες απέρριψαν ωστόσο το αίτημα των δύο χωρών −οι οποίες, για μία σειρά από λόγους, αντιμετωπίζονταν ως μία ενότητα− για ένταξή τους στο Σύμφωνο των Βρυξελλών, ενώ αρνήθηκαν να συναινέσουν στη δημιουργία ενός Μεσογειακού Περιφερειακού Συμφώνου με τη συμμετοχή τους ή με την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας. Η δημιουργία του NATO δεν κάλυψε επ’ ουδενί τα σύνδρομα ανασφάλειας των Ευρωπαίων σχετικά την άμυνα της Ευρώπης, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι στρατηγικές αντιλήψεις των Ευρωπαίων και των Αμερικανών για τις παγκόσμιες υποθέσεις απέκλιναν πολύ.

Η ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ το 1952, με τη θερμή υποστήριξη των ΗΠΑ, σε αντίθεση με τη λυσσαλέα αντίδραση ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών, που προσπάθησαν μέχρι την τελευταία στιγμή να αποσοβήσουν αυτό το ενδεχόμενο, απαντούσε προς το παρόν στο δίλημμα ασφάλειας της Ελλάδας και της Τουρκίας με μια οργάνωση της ευρωπαϊκής άμυνας που τις συμπεριλάμβανε. Η Αθήνα εξακολούθησε παρ’ όλα αυτά, με λιγότερο ζήλο όμως, να επιδιώκει τη συμμετοχή της στα σχήματα ευρωπαϊκής άμυνας που βρίσκονταν υπό διαπραγμάτευση τότε. Οι Έλληνες διπλωμάτες παρακολουθούσαν στενά τις εξελίξεις γύρω από την ευρωπαϊκή άμυνα και την πολιτική συνεργασία, καθώς υπήρχαν φόβοι ότι τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη θα επιχειρούσαν, όπως στην περίπτωση του ΝΑΤΟ, να αφήσουν τη χώρα εκτός των γενικότερων ευρωπαϊκών ενοποιητικών διαδικασιών που λάμβαναν χώρα την εποχύη εκείνη στην Ευρώπη, όποια μορφή και αν θα έπαιρναν αυτές. Μέχρι το 1955, χρονιά που σηματοδότησε τη ρύξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η ελληνική στρατιωτική ηγεσία συνεργαζόταν άψογα με τη νατοϊκή ηγεσία σε σειρά επιχειρησιακών ζητημάτων (εγκατάσταση αεροπορικών βάσεων, κατανομή αεροπορικών δυνάμεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και λοιπά).

Τις επόμενες δεκαετίες οι ευρωπαϊκές ενοποιητικές προσπάθειες εστιάστηκαν, ως γνωστόν, στον οικονομικό τομέα και όχι στον τομέα υψηλής κρατικής κυριαρχίας της άμυνας. Παρότι οι Ευρωπαίοι επαναπαύθηκαν μέσα στο στιβαρό πλαίσιο συλλογικής ασφάλειας που τους πρόσφερε το ΝΑΤΟ, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 άρχισαν να εγείρονται αμφιβολίες για τη δυνατότητα των Αμερικανών να εγγυηθούν την ασφάλεια της Δυτικής Ευρώπης. Η δημιουργία του NATO δεν κάλυψε επ’ ουδενί τα σύνδρομα ανασφάλειας των Ευρωπαίων σχετικά με την άμυνα της Ευρώπης, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι στρατηγικές προσλαμβάνουσες των Ευρωπαίων και των Αμερικανών για τις παγκόσμιες υποθέσεις απέκλιναν κατά πολύ. Ήδη τη δεκαετία του 1950 υπήρχε διάχυτος προβληματισμός για τη στρατιωτική ικανότητα της συμμαχίας και εντάσεις γύρω από τις συνεισφορές των κρατών, καθώς και τον στρατηγικό σχεδιασμό των δυνάμεών της στην Ευρώπη.

Η είσοδος της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ δεν βελτίωσε τα ελληνικά σύνδρομα ανασφάλειας στον βαθμό που αναμενόταν, καθώς ο λεγόμενος από Βορρά κίνδυνος έπαψε στην ουσία να υφίσταται από το 1974 και μετά, αλλά και υποκαταστάθηκε από τον εξ Ανατολών κίνδυνο, προερχόμενο από χώρα που ανήκε στη συμμαχία.

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 655 (Ιανουάριος 2023)

Δείτε Περισσότερα >>