James Poskett

Ο Δαρβίνος και ο Αϊνστάιν δεν ήταν μόνοι: Μια παγκόσμια Ιστορία της επιστήμης

Μετάφραση: Μιχάλης Μακρόπουλος

εκδ. Διόπτρα, 2022, σελ.: 696, τιμή: 19,00 €

Η σύγχρονη επιστήμη γεννήθηκε στην Ευρώπη κάποια στιγμή ανάμεσα στο 1500 και το 1700. Πρόκειται για μια Ιστορία που αρχίζει συνήθως με τον Πολωνό αστρονόμο Νικόλαο Κοπέρνικο. Στο έργο του Περί των περιστροφών των ουρανίων σφαιρών (1543) ο Κοπέρνικος ισχυρίστηκε πως η γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο. Αυτό ήταν μια ριζοσπαστική ιδέα. Από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων, οι αστρονόμοι πίστευαν πως η γη βρισκόταν στο κέντρο του σύμπαντος. Για πρώτη φορά επιστημονικά πνεύματα στην Ευρώπη του 16ου αιώνα άρχισαν να αμφισβητούν την αρχαία σοφία. Τον Κοπέρνικο ακολούθησαν άλλοι πρωτοπόροι της συχνά αποκαλούμενης «επιστημονικής επανάστασης», ο Γαλιλαίος που πρώτος παρατήρησε τα φεγγάρια του Δία το 1609 και ο Ισαάκ Νεύτων, ο οποίος διατύπωσε τους νόμους της κίνησης το 1687. Η Ιστορία της σύγχρονης επιστήμης, όπως παραδοσιακά τη διηγούνται, είναι μια αφήγηση αποκλειστικά εστιασμένη σε ανθρώπους σαν τον Δαρβίνο, το Βρετανό φυσιοδίφη  του 19ου αιώνα που ανέπτυξε τη θεωρία της εξέλιξης δια της φυσικής επιλογής, και του Αϊνστάιν, του Γερμανού φυσικού του 20ού αιώνα που πρότεινε τη θεωρία της ειδικής σχετικότητας. Από την εξελικτική σκέψη τον 19ο αιώνα έως την κοσμολογία τον 20ό αιώνα, είθισται να λέγεται πως η σύγχρονη επιστήμη είναι προϊόν της Ευρώπης και μόνον.

            Ο Τζέιμς Πόκεττ –αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γουόργουικ–, στο βιβλίο του κάνει μια πολύ διαφορετική αφήγηση σχετικά με την προέλευση της σύγχρονης επιστήμης. Η επιστήμη δεν ήταν προϊόν ενός μοναδικού ευρωπαϊκού πολιτισμού. Μάλλον η σύγχρονη επιστήμη ανέκαθεν εξαρτάτο και από την επαφή μεταξύ λαών και ιδεών από διαφορετικούς πολιτισμούς απ’ όλο τον κόσμο.

Ο Κοπέρνικος χρησιμοποίησε μαθηματικές τεχνικές που παραδίδονταν σε αραβικά και περσικά κείμενα, ο Νεύτωνας διατύπωσε τους νόμους της κίνησης βασισμένος σε αστρονομικές παρατηρήσεις που είχαν γίνει στην Ασία και στην Αφρική, ενώ ο Αϊνστάιν, εντρυφώντας στην κβαντική μηχανική, εμπνεύστηκε από τον Ινδό φυσικό Σατιέντρα Ναθ Μπόζε.

Ο Δαρβίνος και ο Αϊνστάιν δεν ήταν μόνοι ξεπερνά τα όρια της Ευρώπης, εξετάζοντας τις επιστημονικές ανακαλύψεις σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της γης και διατυπώνοντας την άποψη ότι η ιστορία της επιστήμης είναι μια ιστορία παγκόσμιας ανταλλαγής ιδεών.

Αμφισβητώντας τις παγιωμένες αντιλήψεις μας, ο Πόκετ φωτίζει με την έρευνά του σπουδαίους επιστήμονες που αγνοήθηκαν από την ιστορία, όπως ο Γκράμαν Κουάσι, ο Αφρικανός βοτανολόγος του 17ου αιώνα που ανακάλυψε μια θεραπεία για την ελονοσία, ή ο Κινέζος φυσικός του 20ού αιώνα Τσάο Τσονγκ Γιάο, που ανακάλυψε την αντιύλη (αν και το Νόμπελ απέσπασε Αμερικανός συνάδελφός του).

Ένα βιβλίο που μας φέρνει πιο κοντά σε μια ορθότερη ιστορία της δυτικής επιστήμης, που δεν θεωρεί ότι η Ευρώπη ήταν μια εξαιρετική περίπτωση αλλά ότι διδάχτηκε από ολόκληρο τον κόσμο. Το μέλλον της επιστήμης και το μέλλον του κόσμου συνδέονται άρρηκτα.

Τεύχος 654 (Δεκέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>