Θανάσης Γιοχαλάς, Ζωή Βαΐου

Η Αθήνα τον 19ο αιώνα

Εικόνες μιας οδοιπορίας μέσω του Τύπου

εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2021, σελ. : 448, τιμή: 21,00 €

Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Αθήνα όχι μόνο παρέμεινε πόλη, αλλά παρέμεινε σταθερά η μεγαλύτερη πόλη της Στερεάς Ελλάδας, ακολουθούμενη από τη Θήβα, τη Λιβαδειά, τη Λαμία, την Αταλάντη, τα Σάλωνα και, αργότερα, το Μεσολόγγι, ενώ παρουσίασε μια αισθητή γεωγραφική επέκταση, εκτός των μεσαιωνικών της ορίων. Έδρα Μητρόπολης καθώς και Οθωμανικού Κάζα, ανέπτυξε την ειδίκευσή της σε μια σειρά από δραστηριότητες αστικού χαρακτήρα, όπως η βιοτεχνία μεταξωτών υφασμάτων, η σαπωνοποιία και η βυρσοδεψία. Η νέα πρωτεύουσα έπρεπε να σχεδιαστεί, να διαμορφωθεί, να διευρυνθεί, να αποκτήσει το πρόσωπο που απαιτεί ο ρόλος της. Άλλωστε, στο θέατρο της Ιστορίας αυτή θα είναι η πρωταγωνίστρια. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν τον Οκτώβριο του 1833, συντάσσεται ο κατάλογος των προς απαλλοτρίωση κτιρίων, χάριν ανασκαφών, καταγράφονται 400 σπίτια, 7 φούρνοι και 103 εργαστήρια, μεταξύ των οποίων 2 ελαιοτριβεία και 2 σαπουντζίδικα, μόνο στην περιοχή την οριζόμενη από τις κατοπινές οδούς Ηφαίστου, Μητροπόλεως, Νίκης, Αμαλίας και Λυσικράτους, δηλαδή στο ήμισυ περίπου της παλαιάς πόλης.

Η οικοδομική δραστηριότητα εντείνεται· οικίες και μέγαρα θα πλαισιώνουν τους νέους δρόμους και τις πλατείες για να στεγάσουν τους γηγενείς και νεοαφιχθέντες κατοίκους, τις δημόσιες υπηρεσίες και τον νεοπαγή θεσμό της βασιλείας. Οι αλλαγές που συντελούνται, επιλογές της κεντρικής εξουσίας ή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας κινούνται στην κατεύθυνση του εξευρωπαϊσμού, επιδιώκουν να αποσπάσουν την πρωτεύουσα, τη χώρα, από τον εναγκαλισμό της Ανατολής και να την ωθήσουν δυναμικά προς τη Δύση.

Οι γνωστοί αθηναιογράφοι Θανάσης Γιοχαλάς και Ζωή Βαΐου, μετά το βιβλίο τους Ο Κίτσος ο Λεβέντης και άλλες αγγελίες (εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2016), όπου αφηγούνται μέσω των Μικρών Αγγελιών την προσπάθεια για κοινωνική εξέλιξη των Αθηναίων της εποχής, επανέρχονται με ένα νέο ανθολόγιο δημοσιευμάτων. Ένα οδοιπορικό μέσω του Τύπου, μια εν θερμώ αποτύπωση στις στήλες των εφημερίδων, όπου αναδεικνύονται μικροϊστορίες της Αθήνας. Ουσιαστικά πρόκειται για μια συναρπαστική αποδελτίωση της μικροϊστορίας της καθημερινότητας, με θεματικούς πυρήνες: «Η Αθήνα πρωτεύουσα», «Οι δρόμοι», «Οι άμαξες», «Ο Τύπος» -καθρέπτης μικρών και μεγάλων γεγονότων και συμβάντων- «Ο Φωτισμός», «Συμπλοκές κατοίκων», «Η πανίδα του άστεως», «Οι κηδείες», «Η πολιτική στην πόλη», «Η Ευρώπη στην Αθήνα», «Η πόλη», «Οι άνθρωποι».

Μια καταγραφή απίθανων γεγονότων αλλά και λεπτομερειών που καταγράφονται στον δημόσιο και ιδιωτικό βίο των κατοίκων μιας πόλης στη σκιά της Ιστορίας. Μια αποδελτίωση που διασώζει την καθημερινότητα της πόλης, μέσα από εννιά κεφάλαια που ορίζονται από την αστική γεωγραφία, που είναι τελικά και κοινωνική: Πλάκα – Μοναστηράκι – Ψυρρή – Ακρόπολη και τα γύρω, Εμπορικό Κέντρο (Αιόλου, Αθηνάς, πλατεία Κοτζιά), πλατεία Συντάγματος και τα γύρω, Παριλίσσια, Νεάπολις – Εξάρχεια – Κολωνάκι, οδός Σταδίου, οδός Πανεπιστημίου, Ομόνοια – οδός Πειραιώς και τα γύρω, Πατησίων και οι γύρω περιοχές. Ένας λογοτεχνικός – ιστορικός περίπατος που αποδίδει το κλίμα της εποχής, βάζοντας τον αναγνώστη στο ιστορικό σκηνικό. Ένας πλούτος πληροφοριών συνδυασμένος με λογοτεχνική γλαφυρότητα.

Τεύχος 653 (Νοέμβριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>