Έρη Σταυροπούλου
Η νεοελληνική ποίηση και το εικοσιένα
Διάλογος με την Ιστορία

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε). Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, 2022

σελ. 361, τιμή: 12,00 €

Η λογοτεχνία έχει ιδιαίτερο ρόλο στη διατήρηση της εθνικής μνήμης, γι’ αυτό και η ποίηση για την Επανάσταση, μέρος του συνολικού αφηγήματος για το Εικοσιένα, εκτός από να εγκωμιάζει και να θυμίζει το μεγάλο αυτό γεγονός, αντιμετώπισε επεισόδια και πρόσωπα του Αγώνα με τρόπο ώστε να αποτελούν παραδείγματα έμπρακτης αγωνιστικής δράσης και ηρωισμού για τους νεότερους αγώνες των Ελλήνων. Ο ποιητικός λόγος για το Εικοσιένα, λόγος βαθύτατα πολιτικός, παρέμεινε ισχυρός μέσα στις εκάστοτε ιστορικοκοινωνικές συνθήκες και τις διαφορετικές καλλιτεχνικές αξίες, προωθώντας τον διάλογο του παρελθόντος με το παρόν γιατί κατόρθωσε όχι μόνο να αποδώσει διαχρονική σημασία στα γεγονότα της ελληνικής εθνεγερσίας, αλλά και να συμβάλει στην κατανόηση και την αποτίμηση άλλων, νεότερων εθνικών, ιστορικών, πολιτικοκοινωνικών ή και υπαρξιακών γεγονότων.

Τα ποιήματα για το Εικοσιένα φωτίζουν τα ιστορικά γεγονότα από την ιδιαίτερη σκοπιά του κάθε δημιουργού. Αν και πρόκειται για ιδιωτικές αφηγήσεις, είναι μπολιασμένες όχι μόνο με προσωπικά βιώματα ή διαβάσματα, αλλά και με σχολικές γνώσεις και άλλες ευρέως διαδεδομένες στην εποχή του κάθε ποιητή απόψεις. Ποιήματα αρχίζουν να γράφονται από την έναρξή του Αγώνα και συνεχίζονται αδιάκοπα, με ποσοτικές αυξομειώσεις, ως και τον 21ο αιώνα. Τα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια, το επαναστατικό κήρυγμα του Ρήγα Φεραίου και τα στιχουργήματα, κυρίως Θούριοι, που με διάφορες πολιτικές και κοινωνικές αφορμές γράφονταν στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, αποτέλεσαν το προανάκρουσμα της ποίησης για τον Αγώνα, γιατί το κοινό τους θέμα ήταν η ελευθερία και η ανάγκη ενός ξεσηκωμού για την απόκτησή της.

Πως και πότε η Ελληνική Επανάσταση γίνεται θέμα της νεοελληνικής λογοτεχνίας και ποιο συγκεκριμένα στην ποίηση; Μέχρι πότε παραμένει ζωντανή η λογοτεχνική μνήμη του 1821; Ποια γεγονότα του Αγώνα εμπνέουν και πως αποδίδονται ποιητικά; Με ποια νεότερα ζητήματα, κοινωνικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά, διαλέγεται στον ποιητικό λόγο ο Αγώνας; Τέλος, Ποιος υπήρξε και είναι ακόμη ο ρόλος των ποιητών ως δημιουργών απέναντι στο μείζον αυτό ιστορικό ζήτημα.

Στα ερωτήματα αυτά έρχεται να απαντήσει η Έρη Σταυροπούλου, Ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, στο βιβλίο της, εστιάζοντας  το ενδιαφέρον της σε ποιητές, που κατέχουν κεντρική θέση σε κάθε περίοδο, και παραθέτοντας πολλά ποιήματα εμπνευσμένα από την Επανάσταση. Καθώς περνούν τα χρόνια, καθώς εναλλάσσονται οι δημιουργοί, η Επανάσταση παρουσιάζεται στη λογοτεχνία με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Αυτές οι λογοτεχνικές εγγραφές δείχνουν παράλληλα με τις καλλιτεχνικές αλλαγές, τις μεταβολές στην ιδεολογική πρόσληψη του ιστορικού γεγονότος αλλά και τις αλλαγές στην κοινωνία που συναποτελούν οι λογοτέχνες και οι αναγνώστες. Η μελέτη της μακράς περιόδου των διακοσίων χρόνων από την έναρξη του Αγώνα ώς τις μέρες μας αναδεικνύει τις διαφορετικές, κάποτε αναπάντεχες, προσεγγίσεις στην ποιητική μετουσίωση του ιστορικού υλικού και τις διεργασίες μυθοποίησης προσώπων, γεγονότων και τόπων. Δίχως υπερβολή το βιβλίο της Έρης Σταυροπούλου αναδεικνύεται σε ανάγνωσμα εθνικής αυτογνωσίας. Πρόκειται για έργο επιδραστικό, χρησιμότατο στη βιβλιογραφία μας.

Τεύχος 649 (Ιούλιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>