Ανδρέας Στεργίου
Διεκδικώντας αλληλεγγύη
Η άμυνα της Ευρώπης και η Ελλάδα, 1947-1996, (e-book)

εκδ. Κάλλιπος, 2021, σελ.: 120

Διατίθεται ελεύθερα: http://beta.kallipos.gr/jspui/handle/11419/8010

Οι πρώτες απόπειρες για τη σύμπηξη ευρωπαϊκών στρατιωτικών συμμαχιών συνέπεσαν με την πιο θερμή φάση του ελληνικού εμφύλιου πολέμου. Διακατεχόμενες από υπαρξιακά σύνδρομα ανασφάλειας, η Ελλάδα και η Τουρκία επιδίωξαν την ένταξή τους στη λεγόμενη Δυτική Ένωση που προέκυψε από το Σύμφωνο των Βρυξελλών. Οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες απέρριψαν, εντούτοις, το αίτημα των δύο χωρών −οι οποίες αντιμετωπίζονταν ως μία ενότητα για μια σειρά από λόγους− για ένταξή τους στο Σύμφωνο των Βρυξελλών, ενώ αρνήθηκαν να συγκατανεύσουν και στη δημιουργία ενός Μεσογειακού Περιφερειακού Συμφώνου με τη συμμετοχή τους ή με την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας.

Η ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ το 1952, με τη συμπαγή υποστήριξη των ΗΠΑ, ενάντια στη λυσσαλέα αντίδραση ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών που προσπάθησαν μέχρι τελευταία στιγμή να αποσοβήσουν αυτό το ενδεχόμενο, απαντούσε προς το παρόν στο δίλημμα ασφαλείας της Ελλάδας και της Τουρκίας με μια οργάνωση της ευρωπαϊκής άμυνας που τις συμπεριλάμβανε. Η Αθήνα εξακολούθησε, παρ’ όλα αυτά, με λιγότερο ζήλο όμως, να επιδιώκει τη συμμετοχή της στα σχήματα ευρωπαϊκής άμυνας τα οποία βρίσκονταν υπό διαπραγμάτευση τότε. Οι Έλληνες διπλωμάτες παρακολουθούσαν στενά τις εξελίξεις γύρω από την ευρωπαϊκή άμυνα και πολιτική συνεργασία, καθώς υπήρχαν φόβοι ότι τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη θα

επιχειρούσαν, όπως και στην περίπτωση του ΝΑΤΟ, να αφήσουν τη χώρα εκτός των γενικότερων ευρωπαϊκών ενοποιητικών διαδικασιών που εξελίσσονταν τότε στην Ευρώπη, όποια μορφή και αν έπαιρναν αυτές.

Τις επόμενες δεκαετίες οι ευρωπαϊκές ενοποιητικές προσπάθειες εστιάστηκαν, ως γνωστόν, στον οικονομικό τομέα και όχι στον τομέα υψηλής κρατικής κυριαρχίας της άμυνας. Παρόλο που οι Ευρωπαίοι «επαναπαύθηκαν»

εντός του στιβαρού πλαισίου συλλογικής ασφάλειας που τους προσέφερε το ΝΑΤΟ, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 άρχισαν να εγείρονται αμφιβολίες για τη δυνατότητα των Αμερικανών να εγγυηθούν την ασφάλεια της Δυτικής Ευρώπης. Η δημιουργία του NATO δεν κάλυψε επ’ ουδενί τα σύνδρομα ανασφάλειας των Ευρωπαίων για την άμυνα της Ευρώπης, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι στρατηγικές προσλαμβάνουσες

των Ευρωπαίων και Αμερικανών για τις παγκόσμιες υποθέσεις απέκλιναν παρασάγγας. Ήδη τη δεκαετία του 1950, υπήρχε διάχυτος προβληματισμός για τη στρατιωτική ικανότητα της συμμαχίας, εντάσεις γύρω από τις συνεισφορές των κρατών καθώς και τον στρατηγικό σχεδιασμό των δυνάμεών της στην Ευρώπη.

Από τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία του βιβλίου του Ανδρέα Στεργίου – καθηγητή Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας–, είναι  η στάση των Αμερικανών απέναντι στους Δυτικοευρωπαίους και η προσπάθεια επιβολής των στρατηγικών προτεραιοτήτων τους σε σχέση με τη Γερμανία, την Τουρκία και την Ελλάδα, οι οποίες βρίσκονταν σε πλήρη αντιδιαστολή με τις στρατηγικές προτεραιότητες των υπόλοιπων Ευρωπαίων.

Πολύ ενδιαφέρον και άκρως επίκαιρο το βιβλίο του Ανδρέα Στεργίου, στηρίζεται σε αρχειακό υλικό που προέρχεται από διάφορα αρχεία, όπως το δυσπρόσιτο αρχείο του Συμφώνου των Βρυξελλών και της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης, βρετανικά, ελληνικά και αμερικανικά αρχεία, αρχεία του ΝΑΤΟ, καθώς και δημοσιευμένες πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές από διάφορες χώρες και διεθνείς οργανισμούς.

Τεύχος 649 (Ιούλιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>