Emine Yeşim Bedlek
Η ανταλλαγή πληθυσμών του 1923

Τραύμα και φαντασιακές κοινότητες σε Ελλάδα και Τουρκία

Μετάφραση: Αικατερίνη Χαλμούκου

Επιμέλεια: Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης,

εκδ. Gutenberg, 2022, σελ.: 386, τιμή: 22,00 €

Στις 30 Ιανουαρίου 1923 στη Λωζάνη, η Ελλάδα και η Τουρκία υπέγραψαν σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών. 1,3 εκατομμύρια ορθόδοξοι χριστιανοί από την Ανατολία ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, και 300 χιλιάδες μουσουλμάνοι της Ελλάδας μετακινήθηκαν στην Τουρκία. Η Εμινέ Γεσίμ Μπεντλέκ, –επίκουρη καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Bingöl της Τουρκίας–, αναζητεί το κοινό οθωμανικό παρελθόν Ελλήνων και Τούρκων της Μικράς Ασίας πριν από την Ανταλλαγή του 1923, βασισμένη σε τρία λογοτεχνικά έργα, στα Ματωμένα χώματα της Διδώς Σωτηρίου, στα Πουλιά χωρίς φτερά του Λουί ντε Μπερνιέρ και στο Μια προίκα αμανάτι: Οι άνθρωποι της ανταλλαγής του Κεμάλ Γιαλτσίν. Εκτός από τα τρία μυθιστορήματα, η ανάλυσή της βασίζεται σε ένα ευρύ φάσμα βιβλιογραφίας στον κλάδο των κοινωνικών επιστημών, γεγονός που εμπλουτίζει και ενισχύει τη λογοτεχνική ερμηνεία της.

Δεδηλωμένος στόχος της Μπεντλέκ είναι να δείξει ότι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Ανατολίας δεν διαπνέονταν από ελληνικά εθνικιστικά αισθήματα, διότι η κουλτούρα και οι παραδόσεις τους ήταν σχεδόν ίδιες με εκείνες των μουσουλμάνων Τούρκων της Ανατολίας, με τους οποίους συμβίωναν επί αιώνες. Η συγκινητική ιστορία των προσφύγων της Μικράς Ασίας δείχνει ότι οι Τούρκοι και οι Έλληνες ήταν σε θέση να συνυπάρχουν πριν από την άνοδο του εθνικισμού και το ξέσπασμα του πολέμου στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή το 1912, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται μάλιστα από τις γραπτές πηγές και τα διπλωματικά αρχεία.

Η Μπεντλέκ δεν ξαναγράϕει την Ιστορία ούτε κομίζει νέα ιστορικά στοιχεία και τεκμήρια,  μελετά το θέμα της από τη σκοπιά της συγκριτικής λογοτεχνίας, της προϕορικής Ιστορίας και της μετααποικιακής θεωρίας. Η συγγραϕή της έχει σκοπό να προσϕέρει μιαν άλλη ανάγνωση και ερμηνεία του παρελθόντος από τα κάτω και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Όπως δηλώνει η ίδια στην Εισαγωγή της, στόχος του βιβλίου της είναι να συμβάλει στη συμϕιλίωση Ελλήνων και Τούρκων, δύο γειτονικών λαών του Αιγαίου οι οποίοι συγκρούστηκαν κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα, με την άνοδο του εθνικισμού.

Δεδηλωμένος τελικός στόχος της είναι να δείξει ότι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Ανατολίας δεν διαπνέονταν από ελληνικά εθνικιστικά αισθήματα, διότι η κουλτούρα και οι παραδόσεις τους ήταν σχεδόν ίδιες με εκείνες των μουσουλμάνων Τούρκων της Ανατολίας, με τους οποίους συμβίωσαν επί αιώνες. Η συγκινητική ιστορία των ανταλλαξίμων της Μικράς Ασίας δείχνει ότι οι Τούρκοι και οι Έλληνες ήταν σε θέση να συμβιώνουν πριν από την άνοδο του εθνικισμού και του πολέμου στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολής το 1912, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται μάλιστα και από τις γραπτές πηγές και τα διπλωματικά αρχεία. Οι ελληνορθόδοξοι ήταν οργανικό κομμάτι του μιλλέτ-ιΡουμ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι την ανταλλαγή.

Η μετάϕραση της μελέτης της στα ελληνικά έρχεται να συμπληρώσει μια σειρά από ομόλογα έργα, που στηλιτεύουν τον εθνικισμό στις δύο όχθες του Αιγαίου.

Τεύχος 648 (Ιούνιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>