Margaret MacMillan
Μια σύντομη ιστορία του πολέμου

μετάφραση: Ανδρέας Παππάς,

εκδ. Ψυχογιός, 2022, σελ.: 440, τιμή: 16,60 €

Aν θέλουμε να νοηματοδοτήσουμε το παρελθόν και να μελετήσουμε σε βάθος την ανθρώπινη Ιστορία, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τον πόλεμο. Οι συνέπειές του ήταν πάντοτε τόσο βαθιές, ώστε αν αγνοήσουμε τον πόλεμο σημαίνει ότι αγνοούμε μια από τις παραμέτρους εκείνες που καθόρισαν την εξέλιξη του ανθρώπου και την πορεία της Ιστορίας, όπως είναι το περιβάλλον, η  γεωγραφία, οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι, η οικονομία, οι ιδέες, οι κοινωνικές και πολιτικές μεταβολές. Αν οι Πέρσες είχαν νικήσει τον 5ο αιώνα π. Χ. , αν οι Ίνκας είχαν συντρίψει τους άνδρες του Πιθάρο τον 16ο αιώνα, αν ο Χίτλερ είχε κερδίσει τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα ήταν άραγε ο κόσμος διαφορετικός; Ασφαλώς, αν και δεν ξέρουμε πόσο διαφορετικός θα ήταν.

Και βέβαια τα «αν» της Ιστορίας, είναι μέρος μόνον από τους γρίφους με τους οποίους καλούμαστε να αναμετρηθούμε. Ο πόλεμος θέτει θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν τόσο την ίδια την ανθρώπινη φύση όσο και την ουσία της κοινωνίας. Άραγε, ο πόλεμος φέρνει στην επιφάνεια την κτηνώδη πλευρά της ανθρώπινης φύσης, ή μήπως τα καλύτερα στοιχεία της;

Οι κοινωνίες της Δύσης μέχρι το 2022 δεν είχαν άμεση εμπειρία πολέμου μετά το 1945· από αυτή την άποψη, θα μπορούσαν να θεωρηθούν τυχερές. Βέβαια, στρατεύματα των χωρών αυτών είχαν πολεμήσει στην Κορέα, στο Βιετνάμ, στο Αφγανιστάν, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική. Ωστόσο, πολύ μικρό τμήμα του πληθυσμού της Δύσης έχει υποστεί άμεσα τις συνέπειες αυτών των υπερπόντιων πολεμικών συγκρούσεων, σε αντιδιαστολή με ό,τι ισχύει για πολλούς από τους κατοίκους άλλων σημείων του πλανήτη, όπου κάθε άλλο παρά ειρηνικά ήταν τα χρόνια από το 1945 έως σήμερα.

Από όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, ο πόλεμος είναι ίσως αυτή που απαιτεί τη μεγαλύτερη και καλύτερη οργάνωση· παράλληλα, ο πόλεμος, λόγω ακριβώς των απαιτήσεών του, ωθεί τις κοινωνίες να οργανώνονται καλύτερα. Ακόμα και σε περιόδους ειρήνης, προκειμένου μια χώρα να είναι προετοιμασμένη για ενδεχόμενο πόλεμο, η κυβέρνηση καλείται να εξασφαλίζει τους απαραίτητους πόρους, ανθρώπινους, πλουτοπαραγωγικούς, χρηματικούς και άλλους, και επομένως οφείλει να ελέγχει κατά το δυνατόν περισσότερο την κοινωνία.

Η Μάργκαρετ Μακμίλαν –καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο– στο βιβλίο της μέσα από μια αναδρομή στις ένοπλες συρράξεις ανά τους αιώνες, διερευνά τους δεσμούς ανάμεσα στον πόλεμο και στην κοινωνία και τα ζητήματα που αυτοί εγείρουν. Τελικά τρεις δεκαετίες μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ο πόλεμος της Ουκρανίας κατέδειξε προς τα πού προσανατολιζόμαστε: Πέραν της με κάθε κριτήριο παράνομης εισβολής της Ρωσίας, των αβάστακτων δεινών των κατοίκων της Ουκρανίας και της καθημερινής ροής των ειδήσεων και των «πληροφοριών», είναι ανάγκη να υπάρξει έγκαιρη, ψύχραιμη και ρεαλιστική σκέψη για το σημαίνει μεγάλη όξυνση της ηγεμονικής διαμάχης η οποία ήδη εν μέσω πολέμου εντείνεται.

Αναζητώντας τα αίτια για να κατανοήσουμε τις παθογένειες, μια διάσταση είναι οι ανακατανομές ισχύος που δεν οδήγησαν είτε σε μια σταθερή νέα ισορροπία είτε σε ένα τυπικά ή άτυπα συμφωνημένο modus vivendi.

Τεύχος 647 (Μάιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>