Julie Orringer
Φάκελος απόδρασης

εκδ. Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2021, σελ.: 952, τιμή: 24.00 €

Τον Αύγουστο του 1940, ο Αμερικανός μαχητικός δημοσιογράφος Βάριαν Φράι, εγκαταλείπει τις ανέσεις της αστικής ζωής στη Νέα Υόρκη, την ασφάλεια του γραφείου, και φτάνει στη Μασσαλία, που τότε ανήκε στο Βισί, δηλαδή, στη μη κατεχόμενη Γαλλία, με 3.000 δολάρια δεμένα στα πόδια του, για μια φαινομενικά ακατόρθωτη αποστολή: να φυγαδεύσει, με ελάχιστα μέσα, καλλιτέχνες και συγγραφείς, την ώρα που οι στρατιές του Χίτλερ κατακτούν την Ευρώπη. Ανάμεσά τους ο Αντρέ Μπρετόν, ο Μαρκ Σαγκάλ, η Χάνα Άρεντ, ο Μαξ Ερνστ και ο Χάινριχ Μαν. Χάρη στον ηρωισμό του αναζωογονήθηκε και διευρύνθηκε το πολιτιστικό και επιστημονικό κεφάλαιο των Ηνωμένων Πολιτειών εγκαινιάζοντας μια εποχή προόδου και καινοτομιών.

Η έκδοση βίζας ήταν ένα παιχνίδι με δαιδαλώδεις διαδικασίες και πολύπλοκους κανόνες. Το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών είχε μεν δώσει άδεια να εκδίδονται επείγουσες βίζες, αλλά υπήρχαν και περιορισμοί, ενώ το διστακτικό και εχθρικό απέναντι στον Φράι Αμερικανικό Προξενείο στη Γαλλία, που δεν ήθελε εντάσεις με την κυβέρνηση του Βισί, καθυστερούσε υπερβολικά την έκδοσή τους.

Υπήρχαν τρεις τρόποι διαφυγής από την Γαλλία. Ο πρώτος ήταν μέσω της παραλιακής πόλης Παρμπού και με τα πόδια ως τα σύνορα με την Ισπανία, συνήθως με τη βοήθεια δύο Γερμανών προσφύγων. Από την Ισπανία και τη Μαδρίτη οι πρόσφυγες μπορούσαν να πάρουν το τρένο για τη Λισαβόνα και από εκεί να μπουν σε πλοίο για την Αμερική. Ο δεύτερος –που καταργήθηκε μέσα σε λίγους μήνες– ήταν από τη Μασσαλία με πλοίο ως τη Μαρτινίκα στην Καραϊβική. Ο τρίτος αφορούσε πάλι ταξίδι με πλοίο αλλά με πρώτο σταθμό την Καζαμπλάνκα, δεύτερο τη Λισαβόνα και τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη.

Ο Φράι μπόρεσε να μείνει στη Μασσαλία δεκαπέντε μήνες πριν απελαθεί έχοντας κατορθώσει να φυγαδεύσει χίλιους πεντακόσιους πρόσφυγες και τριακόσιους Βρετανούς στρατιώτες και αξιωματικούς. Αξιοζήλευτα επίμονος, ευρηματικός και οργανωτικός, ο Βάριαν Φράι πάλεψε ως την τελευταία στιγμή, και με την πολύτιμη βοήθεια των συνεργατών του κατάφερε, κάνοντας ένα αγώνα δρόμου ενάντια στον αμείλικτο χρόνο, να εξασφαλίσει βίζες και εισιτήρια ώστε να φύγουν όσο το δυνατόν περισσότεροι, ακόμα και μέσω ενός δικτύου παράνομων σχέσεων που είχε αναπτύξει. Υπήρξε ένας άνθρωπος με ηθική πυξίδα και βαθειά ενσυναίσθηση, που θα μπορούσε να λειτουργεί ως διαχρονικό πρότυπο.

H μυθιστορηματική προσέγγιση της συναρπαστικής και συνάμα περίπλοκης και πολυδιάστατης προσωπικότητας του Βάριαν Φράι, του «Αμερικανού Σίντλερ», όπως αποκαλείται πλέον από την Τζούλι Όριντζερ, είναι επίκαιρη και διαχρονική, διδακτική και αισθαντική. Με παραστατική και διεισδυτική γραφή ρίχνει φως στις πιο μύχιες γωνιές του εσωτερικού κόσμου του Φράι, ζωντανεύοντας το σκηνικό μιας συγκλονιστικής, αν και ερεβώδους εποχής, πάνω στο ειδυλλιακό ανάγλυφο φόντο της Νότιας Γαλλίας, της Νέας Υόρκης και της Νέας Αγγλίας. Η ιστορία του, που ρίχνει άπλετο φως σε μια από τις πιο ζοφερές σελίδες της ανθρώπινης Ιστορίας, αποδεικνύεται συγκλονιστικά επίκαιρη.

Έπαινος οφείλεται στην εξαιρετική μετάφραση της Θεοδώρας Δαρβίρη για την εξαιρετική απόδοση ενός τόσο ογκώδους βιβλίου.

Τεύχος 645 (Μάρτιος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>