Ηeinz A. Richter
Ο ελληνισμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
Εκτοπισμοί, διωγμοί και ξεριζωμός (1913-1923)

Μετάφραση: Πέτρος Τσαλπατούρος

εκδ. Γκοβόστη, 2021, σελ.: 304, τιμή: 20,00 €

Για τους περισσότερους δυτικοευρωπαίους μελετητές, η Ελληνική Ιστορία περιλαμβάνει αποκλειστικά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, τα νησιά της και την Μικρά Ασία. Είναι εξοικειωμένοι με την ελληνική αρχαιότητα, έχουν διαβάσει αρκετά για την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και γνωρίζουν για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Ωστόσο, υπάρχει ένα τεράστιο κενό ανάμεσα σε εκείνη την περίοδο και το 1821, όταν δηλαδή ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επίσης, ένα ακόμη πέπλο έρχεται να καλύψει την περίοδο που ακολούθησε. Σχεδόν κανείς στην Ευρώπη δεν γνωρίζει πως, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Τούρκοι προέβησαν στη γενοκτονία όχι μόνο των Αρμενίων αλλά και των Ελλήνων. Επίσης άγνωστο παραμένει το γεγονός ότι μετά το τέλος του πολέμου, το 1919, μια ακόμη γενοκτονία έλαβε χώρα – εκείνη των Ελλήνων του Πόντου, η οποία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα στη Μικρά Ασία.

Οι εκτοπισμοί και οι διωγμοί των Ελλήνων της Μικράς Ασίας ξεκίνησαν αμέσως μετά την άνοδο των Νεοτούρκων στην εξουσία. Η Επιτροπή Ένωσης και Προόδου οραματιζόταν μια νέα Τουρκία με θρησκευτική και εθνοτική ομοιογένεια. Το πρώτο κύμα των διωγμών περιελάμβανε τους Έλληνες που διαβίωναν στην Ανατολική Θράκη και το δυτικό τμήμα των παραλίων της Μικράς Ασίας. Έλαβε τέλος το 1914 με πρωτοβουλία της Γερμανίας, η οποία ήθελε να αποφύγει την είσοδο της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως συμμάχου της Αντάντ. Κατά συνέπεια, από το 1915 και έπειτα, οι Νεότουρκοι άρχισαν πλέον να προβαίνουν σε μαζικές σφαγές Αρμενίων, μειώνοντας παράλληλα τη δράση τους, εναντίον των Ελλήνων.

Οι διωγμοί και τα δεινά που υπέστησαν οι Έλληνες εντός της οθωμανικής επικράτειας σχεδόν απουσιάζουν από την ιστορική συνείδηση των σημερινών πολιτών της δυτικής Ευρώπης. Στα περισσότερα γερμανικά ιστορικά βιβλία δεν γίνεται καμία αναφορά σε αυτά τα γεγονότα. Ακόμη και στις επιστημονικές μελέτες των Τούρκων Ιστορικών υπάρχει ένα κενό ανάμεσα στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη διακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Κεμάλ, το 1923. Στην τουρκική ιστοριογραφία, η συγκεκριμένη περίοδος αναφέρεται ως Πόλεμος Ανεξαρτησίας, ενώ στην ελληνική ως Μικρασιατική Καταστροφή. Επίσης, δεν υπάρχουν αναφορές, εκτός από εκείνες της ελληνικής ιστοριογραφίας, στη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.

Ο διωγμός των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία σήμανε το τέλος τόσο της ελληνικής παρουσίας στην περιοχή, η οποία είχε έως τότε διαρκέσει περίπου 3.000 χρόνια, όσο και της Μεγάλης Ιδέας. Αυτό εγείρει αυτομάτως ένα βασικό ερώτημα αναφορικά με το ποιος ήταν ο υπαίτιος για τη μεγαλύτερη καταστροφή στη σύγχρονη Ελληνική Ιστορία.

Ο Γερμανός ιστορικός Χάιντς Ρίχτερ καταθέτει ένα χρήσιμο βιβλιογραφικά ιστορικό πόνημα για το καθεστώς των Νεότουρκων, τους Βαλκανικούς πολέμους, τον διωγμό από τη Μ. Ασία, τις διώξεις Αρμενίων και Ελλήνων, το ζήτημα των Ποντίων, τη Μεγάλη Ιδέα, τις Συνθήκες Σεβρών και Λωζάννης, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις έως σήμερα.

Τεύχος 643 (Ιανουάριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>