Nάντια Γεωργακοπούλου
Επιστροφή στην Αθήνα

Εκδ. Αλεξάνδρεια, 2021, σελ.: 368, τιμή: 20,00 €

Τα κτίρια αποτελούν το έναυσμα. Διατηρούν όμως ακόμα κάτι ζωντανό, κάτι που άφησαν οι άνθρωποι που τα σχεδίασαν και τα έκτισαν, οι άνθρωποι που έζησαν σε αυτά αντικρίζοντάς τα κάθε μέρα, πριν καταλήξουν φόντο σε μια μεγαλούπολη που πέρασε σε άλλη φάση.

Γεννημένη από μια παγκόσμια νεοκλασική και ρομαντική έξαρση, η νέα Αθήνα αναδύθηκε ως πρωτεύουσα του νεοελληνικού κράτους μεγαλοσχήμων και «τλημονεστάτη»· και πορεύτηκε μέσα από τις πολλαπλές αναταράξεις του 19ου αιώνα υπό το βάρος του ιερού της βράχου και στην περιφέρεια του οικουμενικού ελληνισμού.

Από το Ναύπλιο, προσωρινή πρωτεύουσα της απελευθερωμένης Ελλάδας, η αντιβασιλεία καταπιάστηκε να επιλέξει την κατάλληλη πρωτεύουσα, έδρα της κυβέρνησης του νεότευκτου βασιλείου. Οι Μωραΐτες έλεγαν το Άργος ή η Τριπολιτζά ή η Κόρινθος. Οι Στερεοελλαδίτες έλεγαν η Αθήνα, ενώ ο Κωλέττης υποστήριζε τα Μέγαρα. Τις μεγαλύτερες πιθανότητες είχαν η Κόρινθος και η Αθήνα. Για την Κόρινθο έλεγαν πως της ταιριάζει για πρωτεύουσα, γιατί ήταν κοντά στην Πελοπόννησο και στα υπόλοιπα τμήματα του βασιλείου. Υπέρ της Αθήνας συνηγορούσαν όλες εκείνες οι αναμνήσεις για τον αττικό πολιτισμό, για τις τέχνες, τις επιστήμες. Τελικά, ο βασιλιάς Όθων, διάλεξε την Αθήνα, μια πόλη που η τουρκική φρουρά είχε αποχωρήσει στις 31 Μαρτίου του 1833, με το κέντρο της γύρω από την Ακρόπολη και να κατοικείται από τρεις χιλιάδες οικογένειες.

Αθήνα, η πρωτεύουσα της νέας Ελλάδας. Μιας Ελλάδας που κατέληξε να είναι η Ελλάς των Αθηνών. Μια πόλη τεράστια που το αρχαίο της κλέος κατάντησε πομπώδες εργαλείο μικροαστικής ανόδου. Πόλη των επαρχιωτών, που θα έβρισκαν την τύχη τους και θα νοσταλγούσαν το χωριό τους, πόλη των μεγάλων τζακιών που κατέρρευσαν, πόλη κι’ αυτή διχασμένη σαν την χώρα της οποίας είναι πρωτεύουσα, στον Εθνικό Διχασμό, στον Εμφύλιο, στη μεταπολίτευση και στα μνημόνια. Πόλη βλαχομπαρόκ, εκτενής και αποκεντρωμένη προς τα προάστια. Με κέντρο εσωστρεφές και Αθηναίους εγωκεντρικούς, που η βασική τους εξωστρέφεια είναι η διασκέδαση, ο τουρισμός, οι μετανάστες και οι σπουδές των παιδιών τους στο εξωτερικό.

Με αφορμή εμβληματικά αθηναϊκά κτίρια και δημόσιους χώρους του 19ου αιώνα, ο αναγνώστης επιστρέφει στην Αθήνα, στην εν πολλοίς λησμονημένη και συχνά υποτιμημένη Ιστορία της ως νέας πρωτεύουσας, ξεδιπλώνοντας τις ιστορίες των εξίσου εμβληματικών ανθρώπων που τα εμπνεύστηκαν, τα χρηματοδότησαν, τα κατοίκησαν, όπως αρχιτέκτονες, ποιητές, βασιλιάδες, πολιτικούς, εθνικούς ευεργέτες, φιλέλληνες, φεμινίστριες, άντρες και γυναίκες, Έλληνες και ξένους.

Η αφήγηση της Νάντιας Γεωργακοπούλου, εστιάζει πότε στην αρχιτεκτονική, πότε στην Ιστορία, πότε στα λόγια των ίδιων των πρωταγωνιστών. Συχνά ο φακός ανοίγει για να συμπεριλάβει άλλες πόλεις κι άλλα οράματα από την Ευρώπη και τον κόσμο. Γιατί ο 19ος αιώνας ήταν για τους Έλληνες πολύ πιο «παγκοσμιοποιημένος» απ’ ό,τι νομίζουμε· ένας αιώνας με πολλές πτυχές –ελπίδα, μελαγχολία, επανάσταση, ναρκισσισμό, φαντασμαγορία, κατανάλωση, καταστολή, πρόοδο, καταστροφή– που ανάμεσά τους τριγυρίζουμε σε αυτή τη νοερή περιήγηση, συλλέγοντας εικόνες, απόψεις και αφηγήσεις. Η Γεωργακοπούλου προσφέρει ένα συναρπαστικό περίπατο σε γνωστά και άγνωστα κατατόπια της νέας πρωτεύουσας του 19ου αιώνα.

Τεύχος 641 (Νοέμβριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>