Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης
Η αγωγή του πολίτη
Η γαλλική παρουσία στο Ιόνιο (1797-1799)

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2020, σελ.: 874, τιμή: 30,00 €

Η διετία 1797-1799 υπήρξε εξαιρετικά κρίσιμη για την πορεία του ελληνικού κόσμου. Και καταλυτικός υπήρξε ο ρόλος της Γαλλίας, η οποία έγινε το κέντρο ενός πλέγματος παραγόντων που λειτούργησαν ως μοχλός, ως επιταχυντής των εξελίξεων: η εγκαθίδρυση των ρεπουμπλικανικών θεσμών στο ιόνιο το καλοκαίρι του 1797 και η ένταξή του στη Γαλλική δημοκρατία τον χειμώνα του ίδιου χρόνου· η αστραπιαία διάδοση των νέων ιδεών και οι ογκούμενες ελπίδες της γαλλικής επέμβασης στην κυρίως Ελλάδα· η αποκάλυψη των σχεδίων του Ρήγα, στα τέλη του χρόνου· η επαμφοτερίζουσα πολιτική της Γαλλίας απέναντι στην Πύλη και στον ελληνικό κόσμο, η σταδιακή αποκάλυψη των επαφών της με τους Έλληνες ραγιάδες· επιπλέον η αβεβαιότητα και οι φήμες για τον προορισμό του στόλου της Τουλόν, η κατάληψη της Μάλτας και η πορεία προς την Αίγυπτο, την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1798 , ήταν οι παράγοντες που προσέδωσαν στις εξελίξεις ιλιγγιώδη ρυθμό.

Το 1797 δεν σημαίνει πολλά πράγματα για την ελληνική ιστοριογραφία. Αν αυτή αναγνώρισε εμμέσως ένα ρόλο στο (εν πολλοίς άγνωστο μέχρι σήμερα, καθότι ανερεύνητο) 1797, αυτό έγινε στο πλαίσιο της ευρύτερης και πολύ σημαντικής συζήτησης για την επιρροή της Γαλλικής επανάστασης στην εθνική αφύπνιση, Όμως, η σημασία της παρουσίας της Γαλλίας στο Ιόνιο δεν έχει καθόλου μελετηθεί ούτε ως προς τον ρόλο της στην αλλαγή των ευρωπαϊκών συσχετισμών και της πολιτικής της Πύλης, ούτε ως προς τη μεταβολή του εννοιολογικού ορίζοντα των Ελλήνων, ούτε ως προς την επιτάχυνση των νέων συνειδητοποιήσεων, ούτε ως προς το πολιτικό νόημα με το οποίο εμβολίασε την ελληνική προεπαναστατική πραγματικότητα.

Ο Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης συμβάλλοντας σημαντικά με το βιβλίο του στη σχετική βιβλιογραφία, φωτίζει την εν πολλοίς άγνωστη πτυχή της γαλλικής παρουσίας στο Ιόνιο, από το καλοκαίρι του 1797 μέχρι την άνοιξη του 1799, και τις ευρύτερες συνέπειές της για τον κόσμο των Ελλήνων.

Αρχικά εστιάζει το ενδιαφέρον του στο τέλος της μακραίωνης βενετικής κυριαρχίας στο Ιόνιο, κυρίως όμως στους νέους πολιτικούς, διοικητικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς, αλλά και σε κομβικά εννοιολογικά ζητήματα που προέκυψαν από αυτό: στους τρόπους πρόσληψης της ρήξης, στην εννοιολογική μετακίνηση και νοηματική διεύρυνση κρίσιμων όρων (πολίτης, τόπος, αρετή, νόμος, πατρίδα, έθνος), στη νέα ανάγνωση του ιστορικού χρόνου – στην πολιτικοποίηση, ιδίως, της αρχαιότητας.

Παράλληλα, παρακολουθεί την προσέγγιση του Ιονίου με τον ελληνικό κορμό: μετά από αιώνες, οι δύο κόσμοι αρχίζουν να συγκλίνουν, λόγω των εξελίξεων του παρόντος, κυρίως όμως λόγω των ελπίδων του μέλλοντος.

Η ορθόδοξη Εκκλησία, εντός του πλαισίου που όριζε η Οθωμανική αυτοκρατορία και με λόγο αντίστοιχο της καθολικής, αντιπαρατέθηκε σφοδρά στις νέες ιδέες, εννοιολογώντας με τον δικό της τρόπο τους επίμαχους όρους: ελευθερία, αρετή, ισότητα, πατρίδα. Η οξεία αυτή αντιπαράθεση επέσπευσε το επόμενο μεγάλο βήμα του ελληνικού κόσμου: την εννοιολογική αυτονόμηση του γένους των Γραικών από το γένος των ορθοδόξων.

Τεύχος 638 (Αύγουστος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>