Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης
Μεταξύ επανάστασης και μεταρρύθμισης: Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος και βενιζελισμός

Εκδόσεις Πατάκη, 2020, ΣΕΛ.: 360, ΤΙΜΗ: 19,90 €

Ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος ήλθε στην Ελλάδα το 1910 ως ο πολυαναμενόμενος «Μεσσίας» και ανέβηκε τάχιστα τα σκαλοπάτια της πολιτικής εξουσίας χάρη σε ένα μαζικό κίνημα διαμαρτυρίας, το οποίο είχε έντονα λαϊκίστικα χαρακτηριστικά και έμεινε στη μνήμη ως «επανάστασις». Παρότι ο ίδιος δήλωσε εξαρχής πολέμιος του λαϊκισμού, της «δημαγωγίας» και του «τυχοδιωκτισμού», η πρώτη πολιτική επιτυχία του στην Ελλάδα οφείλεται στο μεγάλο αυτό ρεύμα διαμαρτυρίας, που διατάραξε το πολιτικό σύστημα. Καταλυτικό ρόλο σε αυτή την πολιτική αλλαγή έπαιξε ο στρατός, που αναμείχθηκε ενεργά στα δημόσια πράγματα, αλλά και η «ατυχία» της Ελλάδας στο εθνικό της ζήτημα (1897).

Η άνοδος του Βενιζέλου στην εξουσία εντάσσεται μάλιστα σε ένα γενικότερο ρεύμα ανάδυσης μιας νέας γενιάς χαρισματικών ριζοσπαστών πολιτικών (όπως ο Κλεμανσώ στη Γαλλία και ο Τζοβάννι Τζολίττι στην Ιταλία), οι οποίοι αναρριχήθηκαν στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής των κρατών της Νοτίου Ευρώπης στο τέλος της πρώτης και στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα μετά από σοβαρές «ατυχίες» των χωρών τους στο εξωτερικό πεδίο.

Κατά την πολιτική του σταδιοδρομία ο Βενιζέλος κινείτο διαρκώς μεταξύ της μεταρρύθμισης και της επανάστασης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι βιογράφοι του αφηγούνται την πορεία του μέσα σε έναν επαναστατικό κύκλο, ο οποίος ανοίγει το 1905 (στο Θέρισο) και κλείνει τον Μάρτιο του 1935. Ο ίδιος μάλιστα αρεσκόταν να δηλώνει «επαναστάτης κατ’ επάγγελμα» κατά της συντεταγμένης εξουσίας και του δεσποτισμού του Στέμματος. Αφετηρία των επαναστάσεών του έως το 1922 ήταν το εθνικό ζήτημα. Η βαθιά ρήξη του με το Στέμμα το 1915-17, που έμεινε ιστορικώς γνωστή ως «Εθνικός Διχασμός», είχε χαρακτηριστικά αντίστοιχα με την κρίση του interventismo και του neutralismo, η οποία συντάραξε τη γειτονική Ιταλία (1914-1915). Ο ριζοσπαστισμός και ο οξύς πολιτικός λόγος του μετέτρεψε την κυβερνητική («υπουργική») αυτή κρίση σε πολιτειακή.

Παρά το επαναστατικό προφίλ του, στη συνταγματική πράξη ο Βενιζέλος ήταν ωστόσο εις άκρον ρεαλιστής και γνώριζε να κάνει μείζονες συμβιβασμούς με το Στέμμα και τη δυναστεία, όπως συνέβη το 1910-11 και το 1917, όταν οι θεμελιώδεις πολιτειακές μεταρρυθμίσεις υπήρξαν περιορισμένες.

Ο Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης διερευνά και αναδεικνύει περαιτέρω την πολιτική και γεωπολιτική σκέψη, την ιδεολογία και τις πολιτειακές αντιλήψεις του Βενιζέλου και το περιεχόμενο του βενιζελισμού μέσα στο (νοτιο)ευρωπαϊκό και το βαλκανικό πλαίσιο της εποχής τους. Το βιβλίο εστιάζεται χρονικά στην περίοδο 1909-1922, την περίοδο του ώριμου και κλασσικού βενιζελισμού, όταν συγκροτήθηκε και ωρίμασε πολιτικά η βενιζελική παράταξη στην μητροπολιτική Ελλάδα, πρωτίστως και κυρίως μέσω της διαμάχης της με τον Κωνσταντίνο Α΄, βασιλιά που χαρακτηριζόταν από έντονες μοναρχικές αντιλήψεις. Ο Πλουμίδης δεν ανασυνθέτει μόνο την πολιτική και διπλωματική ιστορία της περιόδου αλλά ερευνά και αναδεικνύει εκείνα τα πολιτικά, διπλωματικά και στρατιωτικά γεγονότα τα οποία φωτίζουν την πολιτική και πολιτειακή σκέψη του Βενιζέλου και των ακολούθων του, όπως επίσης τον τρόπο σκέψης και τις ιδέες των αντιπάλων του.

Τεύχος 632 (Φεβρουάριος 2022)

Δείτε Περισσότερα >>