Πού εχάθηκε ο Σοφός;
Οι θείοι άνδρες και η θρησκευτική πολεμική στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες

Λουκιανός: Το τέλος του Περεγρίνου & Ευσέβιος Καισαρείας: Απάντηση στον Σωσιανό Ιεροκλή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ – ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: Βάιος Λιαπής

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ΣΕΛ.: 144, ΤΙΜΗ: 10 €

Στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες και μέχρι τον 5ο αιώνα περίπου οι ανατολικές περιοχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γίνονται μάρτυρες ενός φαινομένου που δεν επαναλήφθηκε ποτέ σε παρόμοια έκταση και ένταση. Πρόκειται για τους θείους άνδρες, ανθρώπους οπλισμένους με φιλοσοφική παιδεία, αλλά και προικισμένους, χάρη στη προνομιακή σχέση τους με το Θείο, με υπερανθρώπινα χαρίσματα και με δυνάμεις προφητικές και θαυματουργές. Το φαινόμενο των θείων ανδρών προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, που καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα από τον ενθουσιώδη θαυμασμό έως την οργίλη και περιφρονητική απόρριψη.

Τα κείμενα που έχουν επιλεγεί στον τόμο αυτόν περιγράφουν και σχολιάζουν τους θείους άνδρες από δύο αντίθετα άκρα του θρησκευτικού φάσματος: το πρώτο είναι γραμμένο από εθνικό συγγραφέα με έντονα αντιχριστιανικές απόψεις, ενώ το δεύτερο από χριστιανό απολογητή που θριαμβολογεί για την πρόσφατη κατίσχυση της νέας θρησκείας. Ο εθνικός συγγραφέας είναι ο Λουκιανός (125-180 μ. Χ.), ο οποίος στο σατιρικό του κείμενο το τέλος του Πελεγρίνου, εξαπολύει δηλητηριώδη βέλη στον (αρχικά χριστιανό και μετέπειτα κυνικό φιλόσοφο) Πελεγρίνο. Ο Λουκιανός επιχειρεί μια χλευαστική αποκαθήλωση του κυνικού φιλόσοφου Πελεγρίνου ([;]100-165 μ. Χ.), εκθέτοντάς τον ως αξιοκαταφρόνητο υποκείμενο, που δεν δίστασε να μετέλθει κάθε είδους απάτη προκειμένου να κερδίσει φήμη και που υποβίβασε τον φιλοσοφικό βίο σε φτηνή θεατρική παράσταση. Το κείμενο του Λουκιανού αφήνει να εννοηθεί ότι ήταν δεδομένη η αντίληψη πως ο Πελεγρίνος μεταμορφώθηκε, μετά θάνατον σε ένα είδος επερφυσικού πνεύματος με θαυματουργή δύναμη, ενώ υπαινίσσεται πως υπήρχε και θρησκευτική λατρεία προς τιμή του.

Ο χριστιανός απολογητής είναι ο Ευσέβιος (περ. 260-339), επίσκοπος της παλαιστινιακής Καισάρειας, από το 313 περίπου (μετά το διάταγμα των Μεδιολάνων) έως τον θάνατό του. Ο Ευσέβιος επιχειρεί να αντικρούσει τα επιχειρήματα ενός χαμένου σήμερα έργου, του οποίου ο συγγραφέας, ο υψηλόβαθμος Ρωμαίος αξιωματικός Σωσιανός Ιεροκλής, επιχειρούσε να συγκρίνει τον Ιησού Χριστό με τον θείο άνδρα Απολλώνιο τον Τυανέα. Ο Σωσιανός Ιεροκλής ήταν αξιωματικός της ρωμαϊκής διοίκησης και διώκτης των χριστιανών. Κατέλαβε υψηλές θέσεις στον κρατικό μηχανισμό. Κατά την θητέια του ως vicarious, ως επόπτης δηλαδή των διοικητών των επαρχιών που υπάγονταν στην περιφέρειά του δημοσίευσε σε δυο τόμους την πραγματεία του που πιθανώς έφερε τον τίτλο Προς Χριστιανούς φιλαλήθης λόγος, όπου αντλώντας επιχειρήματα από το Κατά Χριστιανών του Πορφυρίου, επιχειρούσε, μεταξύ άλλων, να συγκρίνει τον Χριστό με τον Απολλώνιο τον Τυανέα, επισήμαινε τις αντιφάσεις της Βίβλου και στηλίτευε την αντίληψη των χριστιανών για την θεότητα του Ιησού.

Το βιβλίο ανήκει στη νέα σειρά των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, με την οποία καλούνται οι αναγνώστες, σε έναν νέο διάλογο με την αρχαιότητα. Εμφανίζουν τους αρχαίους Έλληνες διαφορετικών εποχών και διαφορετικών πεποιθήσεων να διαλέγονται και να αντιπαρατίθενται μεταξύ τους ή με αλλοεθνείς. Η αρχαιότητα προβάλλει έτσι από τη μια πλευρά επίκαιρη και από την άλλη σύνθετη, πολύμορφη και αντιφατική.

Τεύχος 631 (Ιανουάριος 2021)

Δείτε Περισσότερα >>