Daniel Schneidermann
Βερολίνο 1933

Η στάση του διεθνούς Τύπου μπροστά στον Χίτλερ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Γιώργος Καράμπελας

Εκδόσεις Πόλις, 2020, ΣΕΛ.: 448, ΤΙΜΗ: 22,00 €

Τον Ιανουάριο του 1933, όταν ο Χίτλερ ανεβαίνει στην εξουσία, διακόσιοι περίπου ξένοι δημοσιογράφοι είναι διαπιστευμένοι στο Βερολίνο. Ελάχιστοι από αυτούς θα απελαθούν. Οι περισσότεροι θα παραμείνουν στην πρωτεύουσα του Ράιχ. Αμερικανοί, Βρετανοί, Γάλλοι, όλοι τους καλοί γνώστες της Γερμανίας και συχνά γερμανόφιλοι, εργάζονται δηλώνοντας την πίστη τους στην ελευθερία του Τύπου. Οι καθημερινοί τους συνομιλητές, όμως, ονομάζονται Γκέμπελς ή Γκέρινγκ. Ενώ γύρω τους θα αρχίσουν σύντομα να μαίνονται οι διώξεις εναντίον Εβραίων και αντιφρονούντων, αυτοί παλεύουν να αποσπάσουν μια αποκλειστική δήλωση off the record ή να τους γίνει η χάρη να πάρουν συνέντευξη από τον δικτάτορα.

Στο Βερολίνο, το 1933 και τα επόμενα χρόνια, οι ανταποκριτές του διεθνούς Τύπου είχαν δύο αποστολές: να προειδοποιήσουν τον κόσμο για τους δημίους και να δώσουν πρόσωπο στα θύματα. Εκτός των άλλων εμποδίων (της λογοκρισίας, των εργοδοτών, του φόβου της απέλασης, της έγνοιας τους να προστατέψουν τις πηγές τους, του συμπλέγματος των ξένων αστών μπροστά σε ένα μεγάλο λαϊκό κίνημα, της γνωστής αδυναμίας να συλλάβουν το αδιανόητο), δεν βρήκαν μάλλον τον τόνο. Η ψυχρή περιγραφή των γεγονότων δεν αρκούσε, έπρεπε να υψώσουν τους τόνους.

Μεταξύ των λύσεων που μπορούσαν να σκεφτούν ήταν και η ειρωνεία. Τις πρώτες εβδομάδες του καθεστώτος, το αμερικανικό περιοδικό Time έκαμε μια απόπειρα ειρωνείας. Αποκαλεί τον Χίτλερ «Ο ωραίος Αδόλφος. Ο κομψός Αδόλφος. Ω, πόσο θα γελάσουμε βλέποντάς τον να παραπατά στον πραγματικό κόσμο των λογικών ανθρώπων και να σωριάζεται φαρδύς-πλατύς καταγής με το καφέ του πουκάμισο και το καπελάκι του ταχυδρόμου»! Για πολλά τεύχη, το Time καλεί τους αναγνώστες του στην παράσταση. Έπειτα από λίγους μήνες όμως «Ο ωραίος Αδόλφος» εξαφανίζεται από τις σελίδες του. Στον λόγο του για την έκτη επέτειο της ανόδου του στην εξουσία, στις 30 Ιανουαρίου 1939, και ενώ έχει καταλάβει την Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία, θα κάνει τους δημοσιογράφους του περιοδικού, καθώς και όλους τους άλλους, να χάσουν κάθε όρεξη για αστεία.

Στο γιατί δεν προειδοποίησαν έγκαιρα τον κόσμο για την παραφροσύνη και βαρβαρότητα του χιτλερισμού ο Ντανιέλ Σνεντερμάν απαντά ότι τούτο οφείλεται στον σφοδρό αντικομμουνισμό των εργοδοτών τους, στην ατμόσφαιρα μιας εποχής ανεκτικής στους δικτάτορες, στην παράλυση μπροστά σε όσα πρωτόγνωρα αντίκριζαν τα μάτια τους, αλλά και σε στάσεις όπως αυτή του ανταποκριτή του Associated Press Λούις Λόχνερ, ο οποίος πρότεινε «να δώσουμε μια ευκαιρία στο νέο καθεστώς», και σε χιλιάδες ακόμα λόγους . Όλα αυτά συνέβαλαν στο να επικρατήσει μια συλλογική μιντιακή τύφλωση που θα οδηγήσει, από το 1941 και μετά, στην πλήρη άρνηση του Ολοκαυτώματος.

Βασισμένο σε διεξοδική έρευνα των πηγών, το βιβλίο του Ντανιέλ Σνεντερμάν αποτελεί μια τεκμηριωμένη ανατομία της αντιμετώπισης που επιφύλαξε ο διεθνής Τύπος, στον Χίτλερ, τον ναζισμό, τον αντισημιτισμό. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό και αποκαλυπτικό χρονικό της καθημερινής ζωής των ξένων δημοσιογράφων στο Βερολίνο, από το 1933 έως το 1939.

Τεύχος 630 (Δεκέμβριος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>