Βαγγέλης Τζούκας
Ανταρτοπόλεμος
Επαναστάτες, παρτιζάνοι, μαχητές

Εκδόσεις Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, 2019, ΣΕΛ.: 120, ΤΙΜΗ: 8,80 €

Ο ανταρτοπόλεμος συνιστά μια πολύ διαδεδομένη μορφή διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων με μεγάλο ιστορικό εύρος. Αφορά κυρίως τις συγκρούσεις στις οποίες πρωταγωνιστούν μη τακτικές δυνάμεις (ένοπλοι μαχητές, οργανωμένοι πολλές φορές σε αντάρτικους στρατούς) οι οποίες χρησιμοποιούν πρακτικές του λεγομένου ανορθόδοξου πολέμου. Έχει σαφώς πολιτικό χαρακτήρα και στις περισσότερες περιπτώσεις αποσκοπεί είτε στην ανατροπή μιας κυβέρνησης ή ενός καθεστώτος και στην αντικατάστασή τους, είτε στην εκδίωξη κατοχικών δυνάμεων από τη γεωγραφική επικράτεια μιας χώρας ή περιφέρειας. Το αντάρτικο κίνημα δρα είτε αυτόνομα είτε σε συνεργασία με τακτικές δυνάμεις (ημεδαπές ή συμμαχικές), στηρίζεται στη διαθεσιμότητα του ευρύτερου πληθυσμού (συνήθως αγροτικού) και, σε ορισμένες τουλάχιστον εκδοχές του, ενδέχεται να μετασχηματιστεί και το ίδιο σε τακτικό στρατό.

Ο ανταρτοπόλεμος απέκτησε νέες διαστάσεις στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τον αγώνα των Συμμάχων εναντίον του Άξονα. Στην τιτάνια σύγκρουση της ναζιστικής Γερμανίας με τη Σοβιετική Ένωση, οι Σοβιετικοί Παρτιζάνοι που δρούσαν στα μετόπισθεν του τεράστιου μετώπου διαδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο στην τελική έκβαση της σύγκρουσης. Το εύρος του ανταρτοπολέμου υπήρξε μεγάλο και στην περιοχή των Βαλκανίων, στην οποία δέσποζε το κίνημα του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία. Όσον αφορά την Ελλάδα, το αντάρτικο, αποτέλεσε κομβικό παράγοντα ριζοσπαστικοποίησης του πληθυσμού και ουσιαστικής παρενόχλησης των κατοχικών στρατευμάτων. Ταυτόχρονα, αποτέλεσε χώρο ανάδειξης των μεγάλων πολιτικών διαιρέσεων που χαρακτήρισαν την ελληνική κοινωνία την περίοδο 1941-1944, γεγονός που επισφραγίστηκε από τις εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ των αντιστασιακών, την ιδεολογική πόλωση και τη δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που οδήγησαν στον ολοκληρωτικό εμφύλιο πόλεμο της περιόδου 1946-1949.

Η εποχή του Ψυχρού Πολέμου τροφοδότησε τη θεωρία περί ανταρτών, καθώς ερευνητές, αναλυτές και επιστήμονες προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν τις μεγάλες αλλαγές που επέφερε η παγκόσμια εμφάνιση των μαχητών αυτών, αλλά και η ιδεολογική τους στράτευση στο πεδίο του πολέμου.

Το λεγόμενο «τέλος των ιδεολογιών» επέφερε ριζικές αλλαγές και στο πεδίο του ανταρτοπολέμου. Επαναστατικές προοπτικές έπαψαν ουσιαστικά να υφίστανται σε πλανητική κλίμακα και ο ρόλος της ιδεολογίας δεν είναι πλέον αποφασιστικός ως προς τη συγκρότηση αντάρτικων στρατών. Εθνικές/εθνοτικές και θρησκευτικές αντιπαραθέσεις διαμορφώνουν πια το σκηνικό εντός του οποίου αναπτύσσονται μορφές ανορθόδοξου πολέμου, ενώ όλο και περισσότερο στις απόπειρες αυτές εμπλέκεται και το ζήτημα της τρομοκρατίας.

Ο Βαγγέλης Τζούκας στο βιβλίο του προσφέρει μια συνοπτική εξέταση πρακτικών και μορφών συλλογικής βίας, οι οποίες σχετίζονται με την αμφισβήτηση υφισταμένων και θεσπισμένων εξουσιαστικών μορφωμάτων. Εξετάζει τη συγκρότηση και την ανάπτυξη αντάρτικων στρατών κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, καλύπτοντας ένα κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Εστιάζεται στις πιο εμβληματικές περιπτώσεις εμφάνισης ανταρτών, από την Αμερικανική Επανάσταση μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ αναλύει την τεράστια αναμέτρηση της Κίνας, τα κινήματα αποαποικιοποίησης (Κούβα, Αλγερία, Βιετνάμ), τις συγκρούσεις της ψυχροπολεμικής περιόδου, την εμπλοκή των ΗΠΑ σε Αφγανιστάν και Ιράκ, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους επιχείρησαν να τους αντιμετωπίσουν οι εκάστοτε κυρίαρχες δυνάμεις. Διατρέχοντας τις θεωρητικές προσεγγίσεις του ανταρτοπολέμου, δίνει έμφαση στην ιστορικότητά του και στις ποικίλες εκδοχές του.

Τεύχος 628 (Οκτώβριος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>