Μωσέ Αελιών
Ωδίνες θανάτου
Το χρονικό ενός Σαλονικιού Εβραίου στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης Άουσβιτς, Μάουτχάουζεν, Μελκ, Έμπενζεε και τα μετά την Απελευθέρωση

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Σπύρος Κακουριώτης

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2020, ΣΕΛ.: 368, ΤΙΜΗ: 17,00 €

Το λογοτεχνικό είδος της μαρτυρίας έχει μετατραπεί στην κύρια έκφραση της εμπειρίας του Ολοκαυτώματος.

«Δεν μπορώ να το πιστέψω πως είναι επιζών του Ολοκαυτώματος ». Αυτή ήταν η αντίδραση ενός υφισταμένου του αξιωματικού Μωσέ Αελιών όταν, χρόνια αργότερα, πρωτοείδε την αυτοβιογραφία του. Δύσκολα, πράγματι, μπορούσε να συνδέσει κανείς τον μάχιμο αξιωματικό με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Διότι, στο νεαρό ισραηλινό κράτος της δεκαετίας του 1950, υπήρχε ένας ξεκάθαρος ιεραρχικός διαχωρισμός: από τη μια, ο καινούργιος μαχητικός Εβραίος και, από την άλλη, ο Εβραίος της διασποράς, το νικημένο θύμα.

Ο Μωσέ Αελιών γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 26 Φεβρουαρίου 1925. Λίγες μέρες μετά την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων, ο πατέρας του πέθανε, ενώ ο ίδιος, μαζί με την αδελφή του Νίνα, τη μητέρα τους Ραχήλ και άλλα μέλη της οικογένειάς του μεταφέρθηκαν τον Απρίλιο του 1943 στο γκέτο βαρώνου Χιρς κι από εκεί, με την όγδοη σιδηροδρομική αποστολή, στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Μοναδικός επιζών από την οικογένειά του, ο Αελιών απελευθερώθηκε στις 6 Μαΐου 1945 από το στρατόπεδο Έμπενζεε, όπου είχε μεταφερθεί με τις πορείες θανάτου. Μετά την απελευθέρωσή του, βρέθηκε στην Ιταλία, απ’ όπου πέρασε στο Ισραήλ σαν “παράνομος” μετανάστης. Τον Ιούνιο του 1946 μετανάστευσε και εγκαταστάθηκε στην Παλαιστίνη. Συμμετείχε στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας του Ισραήλ (1948) και ακολούθησε στρατιωτική σταδιοδρομία, φτάνοντας στον βαθμό του συνταγματάρχη, ενώ στο μεταξύ αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Σ’ όλο αυτό το διάστημα δεν επισκέφθηκε ποτέ την Ελλάδα και τη Θεσσαλονίκη, παρά μόνο το 1987, ήταν δε εξαιρετικά απρόθυμος να μιλήσει για το Ολοκαύτωμα, ακόμα και στη γυναίκα του και τα παιδιά του – μια απώθηση ιδιαίτερα αποτελεσματική, τουλάχιστον εξωτερικά.

Μετά τη συνταξιοδότησή του αφιερώθηκε στη διατήρηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος, ως πρόεδρος της Ένωσης των Ελληνικής Καταγωγής Διασωθέντων Στρατοπέδων Εξόντωσης που ζουν στο Ισραήλ και του Κέντρου Οργανώσεων Επιζώντων Ολοκαυτώματος στο Ισραήλ, ως μέλος της Διεθνούς Επιτροπής Άουσβιτς και της διοίκησης του Γιαντ Βασέμ κ.ά. Ο Μωσέ Αελιών, όπως και πολλοί άλλοι επιζώντες, δυσκολεύτηκε να μιλήσει για το παρελθόν του. Οι ελάχιστοι που το έκαναν, είτε μέσα από συζητήσεις, είτε μέσα από τη γραφή –συνήθως πολλά χρόνια μετά τα γεγονότα– χρειάστηκε αναμφίβολα, να επιστρατεύσουν μεγάλη ψυχική δύναμη όταν έπρεπε να θυμηθούν και, σε κάποιο βαθμό να ξαναζήσουν τα γεγονότα, τις εμπειρίες και τον τρόμο. Όταν τελικά έσπασε το φράγμα, αισθάνθηκε την ανάγκη να γράψει “Ιστορία”, να είναι όσο ακριβέστερος γίνεται και να μην αγγίξει τα συναισθήματά του. Η καθυστέρηση της συγγραφής δεν μείωσε στο παραμικρό την αυθεντικότητα της αφήγησής του. Η χρονική απόσταση από τα γεγονότα του επέτρεψε να είναι περισσότερο αντικειμενικός. Η αντικειμενικότητα αυτή, καθώς και η ξεκάθαρη περιγραφή των γεγονότων κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ο πόνος της μνήμης οδηγεί στην ανάγκη της συγγραφής, στη χαρά της γραφής.

Τεύχος 625 (Ιούλιος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>