Ελισάβετ Τσακανίκα
Αγωνιστές του 1821 μετά την Επανάσταση

Εκδόσεις Ασίνη, 2019, ΣΕΛ.: 314, ΤΙΜΗ: 15,00 €

Το 1821 θα αποκτήσει εξέχουσα θέση στο νέο ελληνικό κράτος, όχι μόνο γιατί συνεισέφερε στο χτίσιμό του, αλλά κυρίως για όσα αναμένεται να συνεισφέρει στη μελλοντική του δόξα. Οι νεότεροι Έλληνες όφειλαν να λογοδοτούν νοερά στους ήρωες του εθνικού Αγώνα για το κατά πόσο προώθησαν το έργο που ξεκίνησαν οι τελευταίοι. Η Επανάσταση παρουσιάζεται ως μια υπόθεση που  προπαρασκευάστηκε και πραγματοποιήθηκε από όλα τα συστατικά στοιχεία του έθνους: από τις πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές, πνευματικές, θρησκευτικές ελίτ, καθώς και από τον απλό λαό. Ακόμα και οι φαναριώτες «δραγουμάνοι και προεστώτες» παίρνουν τη θέση τους στο εθνικό ηρώο, παρά τον γενικό αντιφαναριωτικό προσανατολισμό που διακρίνει την οθωνική κοινωνία και τον οποίο συμμερίζεται πιθανότατα και ο ίδιος ο αυτοχθονιστής πολιτικός. Πέρα από τον συμφιλιωτικό λόγο του κράτους, όμως, και οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές της Επανάστασης ξεχνούν επιλεκτικά τις διαφορές τους προκειμένου να υπερασπιστούν τον τίτλο του «Αγωνιστή» απέναντι στο ξένο στοιχείο, το οποίο εκπροσωπούν αρχικά οι Βαυαροί και στη συνέχεια οι ετερόχθονες.

Σαράντα χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες φυσιογνωμίες του Αγώνα αποκαθίσταται στον βαθμό του αντιστρατήγου και τα οστά του ενταφιάζονται με κάθε επισημότητα. Διαφωτιστικό ως προς την διαδικασία παραγωγής εθνικών συμβόλων είναι και το παράδειγμα του πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄, ο οποίος αν και πολέμιος της Ελληνικής Επανάστασης «εκτοπίζει» τελικά άλλους ιερωμένους. Η μετακομιδή των οστών του, –την οποία οι Βαυαροί είχαν αρνηθεί επίμονα–, η ανέγερση ανδριάντα του στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και η εκφώνηση ωδής προς τιμήν του από το Αριστοτέλη Βαλαωρίτη κατά τον εορτασμό των πενήντα χρόνων από την Επανάσταση αποτελούν ορόσημο σε αυτή τη διαδικασία αποκατάστασης.

Το εξαιρετικού ενδιαφέροντος, ως πρωτότυπου στην έρευνα, βιβλίο της Ελισάβετ Τσακανίκα εξετάζει την τύχη των Αγωνιστών κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων ζωής του ελληνικού βασιλείου (καλύπτει την περίοδο της βαυαρικής αντιβασιλείας, την απόλυτη μοναρχία του βασιλιά Όθωνα, την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου, τη Συντακτική Εθνοσυνέλευση και τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του κοινοβουλευτισμού)· τη συζήτηση γύρω από τα κριτήρια ιεράρχησής τους· τη διαχείριση της δημόσιας εικόνας τους· τις μεταξύ τους έριδες και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ομονοούσαν· τη συμβολή τους στη διαμόρφωση ενός αντιδυτικού πνεύματος με ποικίλες εκφάνσεις (αντιβαυαρισμός, αυτοχθονισμός, αντιφαναριωτισμός)· τις ιδεολογικές και πολιτικές παραμέτρους που συντέλεσαν στη διαμόρφωση του ιδεοτύπου του Αγωνιστή, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους ο ιδεότυπος αυτός συνεισέφερε στη σφυρηλάτηση της εθνικής ταυτότητας.
Η διάλυση των ατάκτων στρατευμάτων της Επανάστασης, οι εσωτερικοί εχθροί του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και η δίκη του, η προσπάθεια προσέγγισης των Βαυαρών από τους Αγωνιστές, ο αντιβαυαρισμός, η δαιμονοποίηση των Φαναριωτών και οι διαμάχες μεταξύ των πρωταγωνιστών της Επανάστασης για τα δημόσια αξιώματα και την υστεροφημία είναι μερικά μόνο από τα στιγμιότυπα μιας ταραχώδους και συναρπαστικής εποχής, κατά την οποία οι Αγωνιστές αναζήτησαν τρόπους προσαρμογής στο νεοσύστατο κράτος, επωφελούμενοι από την –εθνικά αναγκαία– μνημειοποίηση του 1821.

Τεύχος 622 (Απρίλιος 2020)

Δείτε Περισσότερα >>