Tο πετρέλαιο σηματοδότησε για τον 20ό αιώνα ό,τι ο άνθρακας για τον 19ο: μια ενεργειακή επανάσταση. Η μείωση των αποθεμάτων του τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει αναστάτωση στις πετρελαιοπαραγωγές χώρες, αφού ο προϋπολογισμός τους βασίζεται ουσιαστικά στα έσοδα από την πώληση πετρελαίου, αλλά και στις καταναλώτριες χώρες, που ανησυχούν για την εξάντληση των αποθεμάτων τους.

Η ιστορία του πετρελαίου είναι συνυφασμένη με την ίδια την πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού. Πολυάριθμες ιστορικές πηγές, ακόμη και αρχαίες, αναφέρουν ότι το προϊόν που εκτοξευόταν από φυσικές πηγές πετρελαίου χρησιμοποιούνταν ήδη στην αρχαία Βαβυλώνα, την Περσία και την Κίνα. Aκόμα και ο Μάρκο Πόλο θα περιγράψει τον 13ο αιώνα τα πετρελαϊκά πεδία του σημερινού Αζερμπαϊτζάν, την ίδια στιγμή που Άραβες και Πέρσες αλχημιστές κατασκεύαζαν πλήθος προϊόντα από πετρέλαιο, ακόμα και για στρατιωτική χρήση. Ωστόσο, η ιστορία της σύγχρονης πετρελαϊκής βιομηχανίας ξεκινά τον 19ο αιώνα και είναι εν πολλοίς μια αμερικανική ιστορία.

Ο 19ος αιώνας ήταν περίοδος καταιγιστικών αλλαγών και ραγδαίας εκβιομηχάνισης, με τις βιομηχανίες του σιδήρου και του χάλυβα να αναδιαμορφώνουντο επιχειρηματικό τοπίο και τον σιδηρόδρομο να μικραίνει τις αποστάσεις. Η «ανακάλυψη» του πετρελαίου μπορούσε πλέον να παρέχει μια νέα πηγή καυσίμου, που σύντομα θα γινόταν η κυρίαρχη πηγή ενέργειας παγκοσμίως. Από τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και εξής, το πετρέλαιο γίνεται πλέον το καύσιμο της νέας εποχής και μετατρέπει την πετρελαϊκή βιομηχανία σε παγκόσμιο κολοσσό…

Η βιομηχανική εποχή είναι συνυφασμένη με τη χρήση του πετρελαίου (πρωτίστως) και του φυσικού αερίου (ακολούθως). Οι κύριες πηγές τους βρίσκονται ως επί το πλείστον στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, γεγονός που καθιστά τη μεταφορά τους στην προηγμένη τεχνολογικά Δύση εγχείρημα μεγάλων διαστάσεων. Επί μακρόν, η μεταφορά αυτή γινόταν κυρίως διά θαλάσσης. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει αναπτυχθεί ένα, διαρκώς διευρυνόμενο, δίκτυο αγωγών, αλλάζοντας τις γεωπολιτικές ισορροπίες.

Μετά το 2009, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος ήλθε η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η ανακάλυψη κοιτασμάτων 35 τρισ. κυβικών ποδών φυσικού αερίου κοντά στις ακτές του Ισραήλ και της Κύπρου δύναται να αλλάξει τη μοίρα των κρατών, τα οποία είναι εισαγωγείς ενέργειας. Διαφαίνεται πλέον η προοπτική μετατροπής τους σε μελλοντικούς προμηθευτές της Δύσης, αυξάνοντας κατακόρυφα τη γεωπολιτική τους σπουδαιότητα.

Οι πρώιμες τεχνικές εξόρυξης και η «μανία» του πετρελαίου είχαν ωστόσο και ένα τραγικό υποπροϊόν: την εξάντληση πολλών κοιτασμάτων. Με την απελευθέρωση του φυσικού αερίου που συναντάται συνήθως στα αποθέματα πετρελαίου και τις αναποτελεσματικές τεχνικές εξόρυξης εκτιμάται ότι έχει κατασπαταληθεί περισσότερο από το 75% των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου των ΗΠΑ!

Η κλιμακούμενη κρίση στον Περσικό Κόλπο αποτελεί πρόκληση για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια. Ωστόσο, το ενδεχόμενο μιας νέας πετρελαϊκής κρίσης φαντάζει απόμακρο. Όχι μόνο διότι η παγκόσμια αγορά ενέργειας δείχνει συντονισμένη και θωρακισμένη, αλλά κι επειδή οι γεωοικονομικές ισορροπίες αποτρέπουν να χρησιμοποιείται πλέον το πετρέλαιο ως μέσο γεωπολιτικού εκβιασμού.

Εντούτοις, όπως υποδεικνύουν οι σύγχρονες περιβαλλοντικές έρευνες, ο κόσμος πρέπει σύντομα να αναζητήσει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, εισάγοντας ταυτοχρόνως δραστικές αλλαγές στον τρόπο που ζει και καταναλώνει…

Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Εκδότης – Διευθυντής

Τεύχος 614 (Αύγουσττος 2019)

Δείτε Περισσότερα >>